Korte metten met lange tenen: zo leer je beter dealen met kritiek

Omgaan met kritiek

Of het nou thuis is of op ons werk, opbouwend gebracht of niet: kritiek kan behoorlijk hard aankomen. Want niemand wil fouten maken, niemand wil het verkeerd doen. We doen allemaal ons best om onze taken naar behoren te vervullen en alles zo goed mogelijk te doen. Als je dan te horen krijgt dat iemand niet blij is met het resultaat, of dat het niet goed genoeg is, tja... dan kan dat zuur zijn.

Waar de een het even vervelend vindt om te horen maar het vrij snel wegslikt, kan de ander er dagenlang – of misschien zelfs langer – last van houden. Die ene opmerking die maar door je hoofd blijft spoken. Of misschien word je er wel heel onzeker door, ook op andere vlakken die niets met het onderwerp van kritiek te maken hebben.

Gezonde dosis zelfvertrouwen

Hoe kun je deze kritiek-paniek te lijf gaan? We vragen het Astrid de Haan, psychosociaal coach, expert in omgaan met kritiek en eigenaar van het platform levenvollef.nl. “Wat de ander van ons vindt, vinden we heel belangrijk. De mens is een sociaal wezen en wil graag bij een groep horen. Ons brein ziet negatieve feedback dan ook als een potentieel gevaar. Daarom is het helemaal niet gek dat we het lastig vinden om die te incasseren.” Daarnaast heeft omgaan met kritiek volgens haar alles te maken met hoe sterk je in je schoenen staat. Hoe meer zelfvertrouwen je hebt en hoe beter je kunt opkomen voor jezelf, hoe beter je in staat bent om te gaan met kritiek.

“Goed of beter leren omgaan met kritiek heeft dus in de eerste plaats te maken met een goed zelfbeeld en een gezonde dosis zelfvertrouwen. Bouw daarom aan een vriendschap met waardering voor jezelf. En kijk vanuit dat perspectief naar wat een ander over je te zeggen heeft. Daarnaast is het belangrijkste om kritiek niet als persoonlijke aanval te zien, maar als een kans die je wordt aangeboden om te leren en te groeien. Schiet niet in de verdediging, zet je hakken niet in het zand en duik al helemaal niet in de slachtofferrol. Daar stoot je mensen alleen maar mee af en je maakt de te overbruggen kloof groter. Blijf rustig, luister, reageer niet direct of primair, maar zie het als feedback waardoor je bepaalde punten kunt verbeteren.”

Vraag zelf om feedback

Dat is ook precies hoe communicatietrainer en auteur Axelle de Roy kritiek ziet: als feedback waar je iets mee kunt. Ze schreef er twee boeken over: Vraag gewoon feedback (deel 1 en 2). De Roy: “Voor veel mensen staat kritiek gelijk aan negatieve feedback. Ik kijk daar anders tegenaan. Voor mij is feedback geen ‘afreken-instrument’ maar een ‘ontwikkel-instrument’, bedoeld om ervan te leren zodat je kunt groeien. Ik spreek als trainer dus ook niet over negatieve feedback, maar over adviserende feedback, waarbij je een ander een tip of suggestie geeft. Wat die ander daar vervolgens mee doet, is aan hem of haar.”

Om daadwerkelijk van kritiek, of adviserende feedback, te kunnen leren, is een open attitude nodig. De Roy: “Je kunt er meestal door groeien, mits je daartoe bereid bent. Dus mijn advies is vooral: probeer het – ook al komt het er niet bij iedereen even aardig of opbouwend uit – altijd om te buigen naar iets waar jij je voordeel mee kunt doen. Ga na of er wat in zit. En hoe jij dit kunt gebruiken om jezelf of een situatie te verbeteren. Vraag ook door. Zorg dat je begrijpt wat de kritiek inhoudt en waar het werkelijk om gaat.

En besef altijd dat het gaat om wat je dóét, niet om wie je bént. Dat is essentieel. Nog handiger is het overigens om zelf feedback te vragen en zo je eigen ontwikkeling te sturen. Dan wordt het voor de ander ook gemakkelijker om gerichte feedback te geven.”

Train jezelf

Is dit nog een brug te ver voor je? Helemaal niet erg. Kritiek-paniek verdwijnt niet als sneeuw voor de zon, maar er is goed nieuws: je kunt jezelf wel trainen om er minder gevoelig voor te worden. Volgens De Haan kun je dit bijvoorbeeld doen door je af te vragen wat iemand anders jou zou kunnen leren. En door te bedenken wat je zou willen leren.

Door je te realiseren dat je contacten waardevoller worden wanneer je je openstelt voor feedback. Zo creëer je namelijk een meer open manier van communiceren. De Haan: “Verstop je nooit voor kritiek, dat is voor niemand constructief. Ga de uitdaging aan, altijd. Durf jezelf te laten zien en je open te stellen. Als je dat durft en doet, zal je zelfvertrouwen daar alleen maar door groeien. Zo ga je die opwaartse spiraal in.”

De rest van dit dossier lees je in Flair 07-2023. Meer van dit soort verhalen lees je wekelijks in Flair.