Het D-woord: is het een dip of depressie?

‘Ik heb aanleg voor somberheid, vraag mezelf telkens af waarom bepaalde dingen nut hebben, waarvoor ik het allemaal doe. Het speelt al jaren en ik leerde ermee omgaan,’ postte de 27-jarige presentator Dennis Schouten afgelopen juli op zijn Instagram. De presentator, bekend van PowNed en Roddelpraat, schrijft dat hij merkt dat deze gevoelens de laatste maanden zijn toegenomen. Wat resulteert in heel donkere momenten met heel donkere gedachten: ‘Ik moet ermee aan de slag.’

Je bent niet alleen

Hij is niet de enige die de laatste tijd openhartig over zijn mentale gezondheid is. Vorig jaar doorbrak actrice en filmmaker Hanna Verboom (39), bij wie de depressies begonnen rond haar zestiende, het taboe rond psychische aandoeningen met haar documentaire Uit de schaduw. In Open Kast, de Pride-variant van het programma Open Kaart van Robbert Rodenburg, vertelde de 26-jarige youtuber Jessie Maya over haar depressie. En afgelopen zomer deelde zangeres Selah Sue dat ze weer antidepressiva neemt, omdat ze al lange tijd kampt met depressie. ‘Ik ga door een hel. Een speelbal van helse gemoedsschommelingen.’

One of the D’s: wat is het verschil?

Steeds meer mensen laten weten dat ze kampen met depressieve gedachten en vragen daarmee aandacht voor een probleem waar iedereen mee te maken kan krijgen, maar waar nog veel te weinig over wordt gepraat. Bijna twintig procent van de Nederlanders tussen de 18 en 64 jaar krijgt ooit een depressie, blijkt uit cijfers van het Trimbos-instituut. Het is dus goed mogelijk dat je iemand kent - of misschien wel bent – die een depressie heeft (gehad).

Ongeveer de helft van de mensen herstelt na zes maanden. Maar als je ooit een depressie hebt gehad, is de kans groter dat je nogmaals te maken krijgt met depressiviteit. Vooral onder 18- tot 35-jarigen is het percentage de laatste jaren toegenomen, blijkt uit de Gezondheidsmonitor. In 2020 had negen procent van deze groep een hoog risico op een angststoornis of depressie, terwijl dat in 2016 nog zeven procent was.

Meer stress

Vrouwen zijn vaker de dupe, volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) hebben zij vaker een depressie, omdat ze over het algemeen meer sociale ongelijkheid ondervinden dan mannen. Dat zou zorgen voor meer stress en meer depressies.

Wat geen verrassing zal zijn, is dat de hele coronaperiode grote invloed heeft gehad op onze mentale gezondheid. Het eerste jaar was er sprake van een wereldwijde toename van angst en depressie met 25 procent, blijkt uit onderzoek van de VU en de WHO. Vooral onder jonge mensen. GZ-psychologie ziet als een belangrijke verklaring voor de toename ‘de ongekende stress, veroorzaakt door het sociale isolement’: het niet kunnen/mogen werken, geen steun kunnen zoeken bij geliefden en niet kunnen deelnemen aan hun gemeenschap.

Dip of een depressie?

Maar wat is precies een depressie? Vera Kansen is psycholoog en behandelt geregeld mensen met een depressie. Ze vertelt over DSM-5, het handboek waarmee alle psychische stoornissen worden gediagnosticeerd en geclassificeerd. “In het handboek staat dat het bij depressie gaat om het dagelijks ervaren van een sombere stemming en het verliezen van interesse en plezier in veel activiteiten. Om officieel te spreken van een depressie moet je van minstens een van de twee genoemde punten langer dan twee weken last hebben. Daarnaast moet je ook van ten minste vier van de volgende symptomen twee weken last hebben: grote toename of afname van het gewicht, slaapproblemen, rusteloosheid of vertraging, een schuldgevoel, concentratieproblemen en/of gedachte aan suïcide.”

Sombere stemming

Iedereen kent het gevoel dat je het liefst ‘even’ je bed niet uitkomt en dat je ‘even’ nergens zin in hebt. Kortom: een dip(je). Maar wat is het verschil tussen een dip en een depressie? Wanneer moet je je zorgen maken en wanneer niet? Kansen: “Bij een dip heb je een aanwijsbare reden waarom je je niet goed voelt, waarbij dit niet je hele leven overhoop gooit. We classificeren iets als een stoornis als het invloed heeft op je dagelijks leven, waarbij je grotendeels een sombere stemming hebt waarvan je niet weet waar die echt vandaan komt. Als je niet bent geslaagd voor een belangrijk examen, is het logisch dat je daarvan baalt. Dan kun je een dipje hebben. Je kunt altijd de huisarts bellen, die je misschien adviseert om het twee weken aan te kijken. Daarna kan de huisarts goed beoordelen of het nodig is om met iemand te gaan praten.”

Praat erover

Iedereen kan een depressie krijgen. Waarom wordt de een wel getroffen en de ander niet? In het zojuist verschenen boek Ga gewoon wat leuks doen – leven met depressie van schrijver, journalist en muzikant Aafke Romeijn (1986), geeft de auteur antwoord op onder meer die vraag. Ze kampt al sinds haar tiende met zware depressies en schrijft in haar boek: ‘Ik stuitte op een interessante publicatie van de Universiteit van Amsterdam uit 2019, waarin een groep wetenschappers een overzicht creëert van recente onderzoekspublicaties over de oorzaken van depressie. De conclusie is bedroevend: we weten nog heel veel niet en er is nog veel nodig om een goed beeld te krijgen van de ziekte. De theorieën die op dit moment bestaan over het ontstaan van depressies worden niet of nauwelijks gestaafd door de wetenschap. Er is, kortom, eigenlijk nog heel erg veel onbekend.’ Maar dat betekent niet dat we níks weten, schrijft ze op de volgende pagina, omdat er ‘theorieën zijn die worden onderschreven door de ervaringen van veel patiënten en behandelaars.

Weerbaarheid

Kort gezegd wordt er onderscheid gemaakt tussen factoren die invloed hebben op het ontstaan van depressies: genetische factoren, omgevingsfactoren, chemische of hormonale ontregeling en cognitieve factoren.’ Vera Kansen: “Het gaat ook wel om weerbaarheid. Bij sommige mensen kan een verandering omslaan in gedachten als: ik kan het niet, ik ben waardeloos, en dat kan doorslaan in een depressie. Iemand die weerbaarder is, denkt: ik los dit probleem op en ga dan verder met mijn leven.”

Er is geen hapklare handleiding, maar: er is hulp en praten helpt. Hoe cliché het ook klinkt. Je weet nooit wat er bij iemand speelt en juist daarom is het belangrijk om erover te praten en ernaar te vragen. Zeg vooral niet tegen iemand die depressief is: ‘Ga gewoon iets leuks doen’. “Als je depressief bent is niks leuk. Dat is, zeg maar, het hele punt van een depressie,” aldus Romeijn.

Op de hoogte blijven van onze artikelen en winacties? Schrijf je dan gratis in voor onze dagelijkse nieuwsbrief of wekelijkse nieuwsbrief.