Gelukspil? Hap, slik, weg met die depressie

Ruim een miljoen Nederlanders slikt antidepressiva. Vooral onder jonge vrouwen is er een toename. Maar dit wil nog niet zeggen dat er daadwerkelijk zoveel mensen depressief zijn, want antidepressiva worden ook voorgeschreven om onder andere eetstoornissen, slapeloosheid, seksuele problemen en burn-outs te verhelpen.

Gelukkig zijn mensen steeds opener over depressie en het gebruik van antidepressiva. Beauty-influencer Vera Camilla vertelde erover. Net als zangeres Selah Sue, die vanaf haar veertiende met depressieve gevoelens kampt, die ze sinds haar achttiende dankzij antidepressiva onder controle kan houden. “Zonder medicatie was ik nooit gekomen waar ik nu ben. Die pillen gaven me een noodzakelijk duwtje in de rug.”

Iedereen kan het overkomen

Thomas Pattyn is psychiater aan de universiteit van Leuven. Hij benadrukt dat het voor mensen belangrijk is om te zien dat depressiviteit iedereen kan overkomen, ook degenen naar wie we opkijken. “Idealiter vertelt straks ook de bakker of slager er vrijuit over. Helaas rust er nog altijd een groter taboe op psychische problemen dan op pakweg een longinfectie.”

Dat een depressie geen exacte wetenschap is, is wel bekend. “Er is de genetische component, waardoor de ene familie kwetsbaarder is dan de andere, en meer vatbaar voor de tegenslagen des levens, zoals een relatiebreuk, kleine kinderen die niet doorslapen, verlies van werk... Maar je kunt ook een depressieve stoornis krijgen als alles goed loopt,” vertelt dr. Pattyn. Dé remedie tegen een depressie bestaat evenmin.

Remedie tegen depressie

“Pas als patiënten niet goed meer functioneren, met symptomen als verlies van eetlust en concentratie, verminderde sociale contacten, geen plezier meer hebben in de dingen die ze altijd graag gedaan hebben, en dat over een langere periode, zijn antidepressiva echt een meerwaarde,” weet de dokter uit de praktijk. “Ze hebben namelijk een positieve werking op onze neurobiologische lichaamsstoffen zoals serotonine en adrenaline [die door een depressie vaak uit balans zijn, red.] en maken onze hersencellen weer wat ‘flexibel’ om te herstellen.”

In de meeste gevallen ziet de dokter medicatie evenwel als een deel van de behandeling. “Vaak zitten patiënten vast in negatieve gedachtepatronen als ‘ik zal niet kunnen slapen’ of ‘het gaat me weer niet lukken’: psychotherapie kan dan helpen om de patronen te doorbreken.” Maar ook een gezonde levensstijl is goed voor het herstel. ”Een goede slaaphygiëne, gezond eten, je sociale contacten onderhouden, meer bewegen, je zelfzorg niet verwaarlozen: dat soort dingen helpen.”

Wezenlijk verschil

Dat ‘het gelukspilletje’ soms als een gemakkelijke oplossing wordt gezien, betwist Pattyn. “Integendeel. Een antidepressivum kost geld, vraagt inzet en geeft bij ongeveer de helft van de gevallen bijwerkingen. Een derde blijft bijwerkingen ervaren en bij hen moet je je als arts afvragen of het gewenste effect opweegt tegen die bijwerkingen. Anderzijds heb ik antidepressiva vaak een wezenlijk verschil zien maken. Ze kunnen patiënten een belangrijke zet in de rug geven om positiever in het leven te staan. Maar ook hier geldt: niet elke medicatie is voor iedereen geschikt. Het blijft een hele individuele zaak, of zo’n pil doet wat wij willen dat ie doet.”

Ook het effect van de mogelijke bijwerkingen – van een droge mond en obstipatie tot een slechtere slaap en een verminderd libido – onderschat Pattyn niet. “Voor de patiënt zijn die bijwerkingen vaak heel verwarrend, omdat ze vroeger optreden dan de positieve effecten. Maar ze betekenen niet dat de medicatie niet werkt of je slechter maakt.

Zolang de kernsymptomen verbeteren – concreet: je krijgt meer energie, meer interesse en voelt je minder somber – weten we dat de rest ook volgt.” Hoelang je een antidepressivum neemt, verschilt per persoon.

“Bij een acute depressie kan dat voor een korte periode zijn, maar bij een terugval kan het goed zijn om de medicatie een tot twee jaar door te slikken. Bij wijze van preventie. Ik wil daarbij toch nog eens onderstrepen hoe ondersteunend ‘gewoon leven’ bij dat herstel kan zijn. Gaan werken, tv-kijken, een tijdschrift lezen: ook deze dagelijkse dingen kunnen een positieve impact op je hersenen hebben.”

Cruciale rol

Wie z’n vraagtekens zet bij het veelvuldig gebruik van de klassieke antidepressiva, is orthomoleculair arts Peter Aelbrecht, auteur van de bestseller Homo Energeticus.

“Als klassiek geschoold arts heb ik ooit antidepressiva voorgeschreven. Alleen wilde ik mijn patiënten niet levenslang afhankelijk maken van pillen zonder hen een waardig alternatief te kunnen bieden. Pas toen ik met een zware burn-out te kampen kreeg, ging ik op zoek naar andere opties.”

Verder lezen? Lees de rest van deze reportage in Flair 09-2023. Meer van dit soort verhalen lees je wekelijks in Flair.