Van dickpics tot grensoverschrijdend gedrag: waarom denkt de man overal recht op te hebben?

Pas na een paar afleveringen van Anatomy of a scandal (2022) komt bij Sophie het angstaanjagende besef dat de aanklacht ook weleens wáár zou kunnen zijn. Dat haar man – een bekende minister – zijn collega wél heeft verkracht in de lift op het werk. Die realisatie komt als ze met haar kinderen haar schoonmoeder bezoekt, de kinderen spelen buiten in de gigantische tuin, zij bekijken alles vanuit de serre, en dan vertelt haar schoonmoeder dat hij als kind al ‘zo’ was, heel anders dan zijn zusjes. Hij speelde bijvoorbeeld altijd vals, zegt ze, dacht dat hij daar recht op had. Hij dacht dat recht had op álles eigenlijk. Waarom zei je daar nooit wat van, vraagt Sophie vervolgens verontwaardigd. Omdat jongens nou eenmaal zo zijn, krijgt ze als antwoord. Boys will be boys…

Wanneer slaat denken dat je met Monopoly mag valsspelen om in denken dat je je piemel zonder toestemming in een vrouw kunt steken? Als je er keer op keer mee wegkomt, lijkt het antwoord van deze Netflix-serie. Als je nooit wordt gestraft, als je nooit op je daden wordt gewezen. Dan ontstaat het idee bij een jongen, bij een man dat hij overal recht op heeft – ínclusief het lichaam van een ander. Dat is niet alleen de schuld van mannen, is de boodschap van Anatomy of a scandal, maar van de hele samenleving die wegkijkt. Die niet veroordeelt. Die niet wíl begrijpen waarom dit gebeurt.

Seksobjecten

Wie de laatste maanden – of eigenlijk de afgelopen jaren – een beetje regelmatig het nieuws volgt, kan er al bijna niet meer van schrikken: mannen die hun geslachtsdeel ongevraagd tevoorschijn halen en daar vervolgens in het ergste geval nóg meer grensoverschrijdend gedrag mee uitvoeren. Wereldwijd krijgen vrouwen systematisch te maken met ongevraagde dickpics, seksuele en seksistische bedreigingen (‘daar moet een piemel in’), aanrandingen en verkrachtingen.

Wat al deze grensoverschrijdende handelingen gemeen hebben, is het idee dat een penis bepaalde privileges heeft. Of nou ja: dat de man die eraan vastzit bepaalde privileges heeft. Toch? Harriet King – oprichter van de.Trybe, een digitaal platform voor overlevers van seksueel grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer – ziet het net iets anders. Zij denkt dat de penis van de man zo vaak tevoorschijn komt omdat in onze samenleving al eeuwenlang het idee heerst dat mannen wél seksuele wezens zijn, en vrouwen niet. Nog steeds.

King: “Het gevolg is dat mannen hun seksualiteit constant mogen tonen, zonder dat ze daarover veroordeeld worden. Vrouwen daarentegen mogen juist géén seksuele verlangens bezitten, hun seksualiteit niet tonen.” Daarnaast worden in onze samenleving vrouwen geseksualiseerd, legt King uit. “Mannen hebben daardoor vrij spel in het objectiveren van vrouwen, kijk maar naar hoe in Nederland vrolijk ‘rokjesdag’ wordt gevierd. Dat lijkt leuk en ongevaarlijk, maar het maakt vrouwen tot seksobjecten.”

Verkrachtingscultuur

Omdat dit seksisme weinig wordt aangekaart, ontstaat volgens haar in zo’n samenleving een zogenoemde ‘verkrachtingscultuur’. Zelfs op het eerste oog onschuldige voorvallen – rokjesdag wordt als zoiets onschuldigs gezien, dat het zelfs in het NOS-journaal wordt aangekondigd of besproken – dragen daaraan bij. King: “Kleine gebeurtenissen leiden tot grote. Het geeft mannen het gevoel dat ze dit mógen doen. En doordat vrouwen het zo gewend zijn geraakt om te worden bekeken, zijn ze geprogrammeerd alles maar te accepteren.

Sterker nog: een vrouw zou zich gevleid moeten voelen, als iemand naar haar kruis kijkt.” Die verkrachtingscultuur is helaas niet iets van deze tijd. “Men,” beaamt King, “have been raping the village for a very long time. Hun gedrag is alleen meer sophisticated geworden; kijk bijvoorbeeld naar de dickpic.” De oorzaak dat dit gedrag maar wordt herhaald, is omdat we er niet over praten. “We praten niet eens over gezonde seks, laat staan ongezonde seks.”

De komst van #metoo in 2017 en de daaropvolgende bewegingen tegen seksueel geweld, brengen daar volgens haar hopelijk verandering in. King: “Eigenlijk moeten we dit soort verhalen zó vaak horen, dat we er niet meer van schrikken. Dan pas gaan we echt luisteren naar de slachtoffers, dan pas kunnen we de schade in kaart brengen. En dán pas kunnen we echt duurzaam iets veranderen.”

Macht willen hebben

Door het aantal mannen dat de afgelopen jaren werd aangeklaagd voor seksueel grensoverschrijdend gedrag en waar vervolgens over werd geschreven en gepraat in de media (denk recent alleen al aan Ali B, Johnny de Mol, Marco Borsato) kan het lijken alsof mannen die bekend zijn, of veel invloed hebben, vaker denken het recht te hebben om dit soort gedrag te vertonen. In een interview in AD Mezza zei Jan Derksen, hoogleraar klinische psychologie, daarover: “Wie in zo’n positie terechtkomt, is sowieso al tamelijk narcistisch aangelegd, anders zoek je de spotlights ook niet op. Als je dan aandacht krijgt, aanzien, macht, geld, kan grootheidsfantasie echt met je op de loop gaan. Wie doet mij wat?, zo werkt het letterlijk. Grenzen vervagen. Een schandaal zoals dat bij The voice of Holland past in dat beeld. Stilstaan bij de gevolgen voor het slachtoffer, vinden narcisten moeilijk. Ze zijn ingestapt in een trein en zullen zelf niet aan de noodrem trekken.”

Maar uiteindelijk gaan in alle lagen van de samenleving mannen over de grens. King: “Het gaat om een heel diepe onzekerheid bij iemand, een zelfhaat, en zodra zo’n man ergens de ruimte vindt om macht over een ander te hebben, zal hij dat doen.” Dat is waar ongezonde seks volgens haar namelijk altijd om draait: macht willen hebben.

Tekst: Daan Borrel | Beeld: Getty

Deze reportage is afkomstig uit Flair 23-2022, deze ligt van 8 t/m 14 juni in de (online) schappen. Op de hoogte blijven van onze leukste artikelen en winacties? Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.