Roshanak Morrowatian (33): ‘Mijn tante ging zonder hoofddoek de deur uit en nam een groot risico’

In één huis

“In Iran woonden we met alle ooms, tantes, neefjes en nichtjes van mijn vaders kant in één huis. Het was een heerlijke tijd. Ik kan het huis in gedachten nog zo doorlopen. Er was zo’n klein trappetje naar de tapijtenkamer, er was een binnenhofje en we hadden een heel grote kamer waar we met z’n allen aten. Het meeste gebeurde binnenshuis, daar voelde ik me vrij.

Als kind snapte ik vooral niet waarom het voor mij zo lastig was om te spelen. Ik moest een hoofddoek dragen en zo’n jurk die tot je voeten komt. Super onhandig met rennen. Mijn hoofddoek zat vast met een clipje onder mijn kin. Ik was altijd heel bang dat hij los zou gaan.

Nederlands of Iraans?

Hoewel ik al op jonge leeftijd naar Nederland ben gekomen, is er toch een soort constante angst ingegroeid. Je bent altijd bezig met: wat mag wel en wat mag niet? En ook in Nederland waren we altijd bezig met de vraag: wat is goed en wat is fout?

Eerst hebben we een aantal jaar in het asielzoekerscentrum gezeten. Hoewel dat geen fijne plek was, voelde ik me daar toch op mijn gemak. Niemand sprak de taal, niemand had mooie kleren, niemand had geld. We wisten niet hoe we moesten communiceren maar toch vonden we elkaar, omdat we hetzelfde hadden meegemaakt. We waren allemaal gevlucht.

Toen we eenmaal een plek vonden in Nederland, kwam er een moment van vervreemding. Ik werd extreem gepest. Kinderen zeiden dat ik een grote neus had, gekke haren of vonden dat ik stonk. Ik herinner me een les op de basisschool over zintuigen. Ik kreeg een rauw ui, moest het proeven en beschrijven. Hoe smaakt het? Hoe voelt het?

De juf onderbrak me halverwege en zei dat ik niet zo moest overdrijven. Jaren later besefte ik me dat wij uit een cultuur komen waarin zó veel woorden zijn om iets te beschrijven. Als we het over cultuur hebben, dan hebben we het vaak over religie of politiek, maar cultuur zit overal in verweven.

Ik heb heel lang geworsteld met de vraag of ik mezelf Iraans mag noemen. Of Nederlands? Ik zeg nu: ik kom uit de keuken van mijn moeder. Waar de geur van saffraan, kurkuma, rijst en granaatappels hangt en waar zij haar verhalen vertelt.

‘Ik ben altijd een beetje bang voor wat ik ga zien’

We zijn nooit teruggegaan naar Iran. Mijn ouders zijn politieke vluchtelingen en het was te onveilig. De protesten die nu bezig zijn, hebben iets in beweging gebracht. Het zijn vrouwen en queer mensen die vechten tegen het regime. Niet met wapens, ze halen hun inspiratie uit poëzie, kunst, door te zingen, door te dansen. Dat is het mooie eraan, maar meestal voel ik pijn. Of voel ik niets.

‘Nieuws krijg ik vooral mee via social media. Dat is heel ongefilterde informatie’

Ik zit continu op Instagram om te kijken wat er allemaal gebeurt. Om te kijken of er mensen worden opgehangen. Of ik kijk video’s van ouders die in tranen voor de gevangenis staan omdat ze niet weten hoe het met hun kinderen gaat. Het maakt me zo verdrietig. Ik sta op en ga naar bed met die video’s,

Ik maak me wel zorgen om mijn familie daar. Mijn tante, een vrouw van zestig, is zonder hoofddoek de deur uit gegaan. Samen met haar vriendinnen ging ze boodschappen doen. Ze vertelde dat ze zich nog nooit zo vrij heeft gevoeld. Door dit te doen nam ze echt een groot risico. Ik ben ook een verantwoordelijkheid gaan voelen om me uit te spreken. Ik ben niet politiek geschoold, wat kan ik doen om bij te dragen?

Theater is voor mij een veilige ruimte, een plek voor geheimen, iets intiems. Ik maak nu een voorstelling met mijn moeder, over haar herinneringen aan de censuur en onderdrukking. In Iran is zingen en dansen voor vrouwen verboden.

Maar thuis, in die veilige ruimte, deed mijn moeder dat wel altijd. Ik zie mijn werk als deel van de strijd, maar het ís niet mijn strijd. Zij, de mensen daar in Iran, zij doen het.”

Dit verhaal komt uit Flair 10-23. De verhalen van de andere Iraanse vrouwen Sanaz Bagheri en Mojdeh Feili lees je hier ook in. Wil je deze editie bestellen? Dan kun je dat hier zonder bezorgkosten doen.