Mirjam, vrouw van militair Marco Kroon: ‘Pas tien jaar later vertelde hij wat er was gebeurd’

“Ik ben niet iemand die graag in de schijnwerpers staat. Bovendien laat ik het verleden liever rusten en stop ik vervelende gevoelens eerder weg dan dat ik erbij stilsta. Dat is gewoon hoe ik het doe, mijn overlevingsstrategie. Naar voren kijken en doorgaan.

Marco is een betere prater, hij kan zichzelf goed uitdrukken, zijn verhaal voor het voetlicht brengen. Maar nu is hij er niet om het woord te voeren. Hij zit zijn straf uit in de gevangenis. Een paar dagen geleden heb ik hem daar voor de poort afgezet. Ik mocht niet mee naar binnen. Ik zat in de auto en keek hoe hij wegliep.”

Het carnavalsincident

“We wisten natuurlijk allebei dat dit eraan zat te komen. Het is zijn straf voor ‘het carnavalsincident’: in 2019 is hij veroordeeld voor wildplassen en het uitdelen van een kopstoot. Marco heeft drie jaar lang tegen deze uitspraak gevochten. Toen er eerder dit jaar door de Hoge Raad werd geoordeeld dat de veroordeling in stand blijft, heeft Marco ervoor gekozen zijn taakstraf om te zetten in een gevangenisstraf van veertig dagen.

Een principekwestie, die ik respecteer. Maar ik had het een paar dagen voor zijn straf inging wel even moeilijk. We zaten samen thuis op de bank, toen kreeg ik het te kwaad. Verdomme, zei ik, ik word hier ook mee gestraft. Maar goed, het is niet nieuw voor mij dat Marco er een tijdje niet is. Ik ben het gewend van zijn vroegere missies en we redden het wel. Elke dag mag hij even bellen en spreken we elkaar tien minuten. Maar ik ben blij als deze episode voorbij is. Ik verlang naar rust, naar Marco en mij, gewoon naar hoe het vroeger was, zonder de schijnwerpers en het gevoel dat iedereen meekijkt.”

Stoer en mannelijk

“Ik was 29 en werkte in de horeca toen ik Marco ontmoette in de kroeg. Ik woonde op dat moment alleen met mijn zoon, Marco had ook al twee zoons, van ongeveer dezelfde leeftijd. Het was keihard liefde op het eerste gezicht tussen ons. Nog steeds vind ik het moeilijk om uit te leggen hoe dat werkt of wat dat nou precies is, maar ik wist gewoon: dit is ’m. En nog steeds, elke keer als hij thuiskomt, is dat gevoel er. Als ik hem aankijk, is het goed. Toen Marco vertelde dat hij militair was, verbaasde me dat niks. Op een of andere manier straalde hij dat uit. Hij had een stoere, mannelijke houding.”

Brieven vol gevoel

“Zes weken na onze eerste ontmoeting ging hij voor bijna een halfjaar op uitzending. Heel ingewikkeld vond ik dat. Voor het eerst in mijn leven was ik echt verliefd en moest ik hem meteen zo lang missen. Ik had een kalender in de keuken hangen en elke ochtend kruiste ik een dag af. We hebben elkaar die periode heel veel geschreven en eigenlijk leerden we elkaar op die manier pas echt kennen. Elke dag stuurde ik hem een kaart en één keer per week ging er een pakketje brieven op de post. Achteraf gezien is dat een mooie manier geweest om iets op te bouwen: ik ben niet zo’n prater, maar in de brieven durfde ik mijn gevoelens wel te tonen.”

Niks aan de hand

“Van het begin af aan heb ik me gerealiseerd hoe belangrijk Marco’s werk voor hem is: het is zijn leven. Dat respecteer ik. Als ik weleens tegen Marco zei: ‘Ik hou van je werk’, begreep hij dat niet. Maar het heeft hem gemaakt tot de man die hij is en dat is de man van wie ik hou. Maar het betekent niet dat ik het niet moeilijk had als hij weer eens op missie was. Natuurlijk was ik soms bang dat hem iets zou overkomen. Want ik wist ook hoe hij is: niet bang, iemand die alles op alles zet voor zijn mannen. Maar wanneer de angst het even overnam, wist ik mezelf altijd gerust te stellen met zijn woorden: ‘Zolang je niks hebt gehoord, is er niks aan de hand.’”

PTSS

“Als hij terugkwam van zijn missies, liet ik hem altijd een beetje. Wilde hij iets vertellen of delen, dan was ik er voor hem, maar ik ging niet wroeten of proberen verhalen uit hem te trekken. Natuurlijk zag ik de sporen die zijn werk naliet. Zo wilde Marco altijd, en nog steeds trouwens, in een restaurant met zijn rug naar de muur zitten en overzicht hebben op de ruimte. Ook scant hij direct waar de nooduitgang is.

En ja, na zijn laatste missie in Afghanistan in 2007 had hij soms een kort lontje, maar ik zocht daar verder niks achter. Na die missie wilde Marco ook liever een tijdje niet meer op uitzending en besloten we samen een café in Den Bosch te beginnen. Ik heb zelf lang in de horeca gewerkt en keek uit naar dit nieuwe avontuur van ons samen. Maar er brak al snel een woelige periode aan.

Marco worstelde, achteraf gezien, met PTSS, veroorzaakt door wat hij had meegemaakt in Afghanistan. Hij heeft dat destijds aardig weten weg te stoppen, want het was niet alsof er een andere man thuis was gekomen. Ik had wel het idee dat hij niet lekker in zijn vel zat, maar ik vond het niet alarmerend; ik begreep ook wel dat oorlog je niet in de koude kleren gaat zitten.

Pas tien jaar later, in 2017, was hij in staat om te praten over de traumatische dingen die er op zijn laatste missie in Afghanistan met hem zijn gebeurd. Toen heeft hij het pas aan mij verteld. Ik herinner me nog goed het moment dat ik van hem hoorde dat hij daar tijdens zijn missie was ontvoerd en verkracht. Ik vond het zo verschrikkelijk en vooral het besef dat hij dit al die tijd met zich had meegedragen. Hij had zich geschaamd en ook de missie, die nog langere tijd doorliep, niet in gevaar willen brengen, waardoor hij het niet eerder durfde te delen. Op advies van zijn therapeut, die hem behandelde voor zijn PTSS, is hij zijn ervaringen van zich af gaan schrijven. Daaruit is in 2018 het boek de Kroongetuige gekomen. Tot de dag van vandaag heb ik het niet willen lezen. Ik vind het te pijnlijk, dat geldt ook voor onze zoons en zijn moeder. We weten dat het gebeurd is en dat is al gruwelijk genoeg, maar we willen er geen beeld en geluid bij.”

Bekende Nederlander

“Ik weet nog steeds niet of het nou een vloek of een zegen is geweest, maar een jaar nadat wij het café waren begonnen en Marco zijn leven hier weer probeerde op te pakken, kreeg hij de allerhoogste militaire onderscheiding in Nederland uitgereikt. Een ereprijs voor de manier waarop hij leiding had gegeven aan een peloton dat gewaagde commandoacties uitvoerde in Afghanistan.

De uitreiking van de Militaire Willemsorde werd live op televisie uitgezonden en na afloop was Marco ineens een bekende Nederlander. Natuurlijk was ik enorm trots, maar al vrij snel had ik door dat ons leven blijvend was veranderd, en wat mij betreft niet ten goede. Marco stond ineens volop in de schijnwerpers, was een nationale held en er kwamen mensen naar het café, speciaal om hem te zien.

Ik heb altijd met enig wantrouwen naar die heldenverering gekeken, naar mensen die ineens je vriend willen zijn. Bovendien vond ik het maar niks om uit de anonimiteit te zijn en het gevoel te hebben dat ons leven onder een vergrootglas lag. Dat bleek ook zo te zijn, toen Marco nog geen jaar later ineens verdachte werd in een misdaadzaak. Ik wil hier niet te veel over uitweiden, maar ik heb met eigen ogen gezien hoe beeldvorming iemand kapot kan maken.

Een krant kopte bijvoorbeeld dat Marco verdacht werd van drugsbezit en wapenhandel. Het drugsgedeelte werd nooit bewezen en de ‘wapenhandel’ ging om de aanschaf van een paar tasers, apparaatjes die een stroomstoot geven, die je in andere landen gewoon legaal kunt kopen. Hij had ze gekocht zodat ik mezelf kon verdedigen, mocht dat nodig zijn in het café. Een andere krant plaatste een foto met daarop heel heftige verboden wapens, die in de verste verte niet leken op de apparaatjes die Marco had gekocht.

Het is afschuwelijk om te zien hoe je geliefde door het slijk wordt gehaald door dezelfde mensen die hem eerst op zijn voetstuk hesen. Ik zag hoe mensen ervan leken te genieten om hem daarvan af te zien vallen en ik voelde me machteloos. Wat kun je doen tegen verhalen die niet kloppen? Voor mijn gevoel is hetzelfde gebeurd bij het carnalvalsincident.

Toen werd Marco aangeklaagd voor wildpassen en het uitdelen van een vermeende kopstoot aan een agent. Maar ik ken mijn man, ik weet zeker dat hij nooit bewust geweld zou gebruiken tegen een agent of hulpverlener. De zaak kwam voor de rechter en Marco werd veroordeeld. Als het aan Marco had gelegen, had hij door gestreden tot het Europese Hof om zijn onschuld te bewijzen.

Ik begrijp die drang in hem heel goed, maar op een gegeven moment moet je stoppen; we zijn nog steeds bezig met het aflossen van de advocatenkosten. Marco’s principes hebben ons meer dan twee ton gekost. Ik sta honderd procent achter die uitgaven, want het is niet eerlijk. Als Marco die onderscheiding niet had gekregen, had hij nooit zo onder een vergrootglas gelegen. Ik vind het ook ongelofelijk zuur dat continu de nadruk op het negatieve ligt, terwijl Marco zo veel goeds doet en heeft gedaan.

Sinds 2020 is hij Staf Officier Veteranenzaken bij defensie en is hij betrokken bij gezinnen die gebukt gaan onder het PTSS van de vader, een veteraan. Marco heeft dagelijks contact met die gezinnen en is altijd bereikbaar voor ze, ook als wij ’s avonds samen op de bank zitten. Die drang om te helpen, zit zo diep in hem. Dat bewonder ik, maar eerlijk is eerlijk, soms word ik er ook gek van en denk ik: nu wil ik je even voor mezelf. Om zelf te kunnen omgaan met zijn PTSS, is schrijven een grote uitlaatklep geweest.

In Marco’s laatste boek Nassau Two Zero vertelt hij zijn volledige verhaal. Ik bewonder het dat hij zo kwetsbaar en openhartig durft te zijn over zijn ervaringen. En ik begrijp ook dat hij elke gelegenheid aangrijpt om zijn verhaal te doen. Hij wil zichzelf elke keer bewijzen, laten zien: ik ben niet de man die jullie denken dat ik ben. Dus geeft hij nog weer een interview of verschijnt hij weer ergens aan tafel. Ik snap die drang en tegelijkertijd denk ik: laat het.”

Bericht gepost

“Tot afgelopen voorjaar. Toen gebeurde er iets waardoor ik besloot voor het eerst van me te laten horen. Ik had zo lang machteloos moeten toekijken hoe mijn vent keer op keer door het slijk werd gehaald, er aan hem werd getwijfeld, wilde verhalen werden verteld.

De aanleiding was een incident met onze buurjongen die dreigde te stikken in een stukje pannenkoek. Marco kwam direct in actie. Minutenlang vocht hij voor het leven van onze buurjongen, waarvan ik dacht dat hij er al niet meer was. Maar Marco gaf niet op en redde de jongen. Cynische mensen zeiden achteraf: ‘Ja, dat had toch iedereen gedaan?’ Maar hij was er meteen bij en wist hoe te handelen; ik was ongelofelijk trots op hem.

En voor één keer besloot ik mijn verhaal te delen. Ik postte een bericht op LinkedIn, dat uiteindelijk meer dan 2,3 miljoen keer werd gelezen. Het is mijn verhaal, over de liefde van mijn leven. ‘Lieve schat, wat Nederland ook zegt of schrijft of vindt van je, ik weet wie je echt bent en wat je al jaren achter de schermen doet voor anderen. Wordt maar boos op me, maar ik vind dat deze heldendaad niet achter de schermen moet blijven. Je was, bent en blijft voor mij de allergrootste held van Nederland.”

Kroongetuige

In zijn boek Kroongetuige dat in 2018 uitkwam, deelde Marco zijn kant van het verhaal: Tijdens een staatsgeheime missie in Afghanistan wordt Kroon gevangengenomen. Hij doet hiervan melding, maar verzwijgt de zware vernederingen die hij moest ondergaan. Ook zijn vervolgacties houdt hij geheim. Tien jaar later doet Kroon alsnog melding van wat hem tijdens die missie is overkomen: tijdens zijn ontvoering is hij mishandeld en verkracht en hij heeft de dader later doodgeschoten. Er wordt een onderzoek ingesteld, maar zijn verhaal kan bewezen nog ontkracht worden. Na een gesprek met toenmalig minister Bijleveld van Defensie werd besloten dat Kroon voor de Koninklijke Landmacht kan blijven werken.

Dit interview met Mirjam stond in Flair 46 -2022.