Maral Noshad Sharifi (33) ontvluchtte het Iraanse regime: ‘Mensen protesteerden tegen de komst van mensen zoals mijn moeder en ik’

“Waren dit soort mensen er ook toen wij aankwamen in Nederland? Het is de vraag die ik mezelf stelde toen ik op het nieuws zag hoe mensen langs de hekken van een asielzoekerscentrum hatelijke leuzen schreeuwden. Aan de andere kant keken kleine kinderen geschokt toe.

Het was 2015 en de vluchtelingencrisis was op haar hoogtepunt. In verschillende gemeenten gingen grote hordes mensen met spandoeken de straat op om te protesteren tegen de komst van vluchtelingen in hun buurt. Tegen de komst van mensen zoals ik en mijn moeder, toen we ruim twintig jaar daarvoor aankwamen in Nederland.”

Terug naar Iran

“Het raakte me diep. Want mijn moeder wilde destijds niet met haar dochter van vier aan de hand en een baby in haar buik door een bos wegrennen voor grenswachten. Mijn moeder wilde niet uitgehongerd en gesloopt in een cel zitten met haar kind. Mijn moeder wilde niet haar huis, haar man, haar familie, haar hele leven achterlaten.

Mijn moeder hoopt dertig jaar na onze vlucht nog steeds op het moment dat we kunnen terugkeren naar Iran. Maar de harde realiteit is dat dat moment, met de huidige onrust, nog steeds ver weg is. Ik heb voor mijn werk als journalist de hele wereld gezien, maar ik ken mijn eigen land niet. Dat is toch gek? Dat gemis is niet in woorden uit te drukken. Ik zie het als mijn taak om inzicht te bieden in het ingewikkelde leven van een vluchteling. Ik ken namelijk het leven waarover wordt geoordeeld. Het is mijn leven.”

Op de vlucht

“Ik ben in 1989 geboren in Teheran, de hoofdstad van Iran. Het was een moeilijke tijd voor mijn ouders. De oorlog met Irak was net achter de rug en er was veel verdriet om vrienden en familieleden die waren gemarteld en gedood tijdens de strijd. Het vrije Iran waarin mijn ouders waren opgegroeid, was verdwenen.

De religieuze leider ayatollah Khomeini kwam aan de macht en maakte van Iran een islamitische republiek. Waar Iran voorheen vrij en modern was, waar vrouwen in bepaalde opzichten zelfs meer ontwikkeld waren dan vrouwen in westerse landen, veranderde het land in een strenggelovige samenleving, waarin vrouwen verplicht gesluierd over straat moeten, waar mannen en vrouwen vaak alleen samen in het openbaar kunnen zijn als ze getrouwd of familieleden zijn en waar religie de hoofdrol speelt.

Zo kreeg mijn moeder tijdens haar opleiding tot verpleegkundige opeens les van geestelijken die vertelden dat als iemand ziek werd, dat Gods wil was. Totaal absurd. Mijn niet-religieuze ouders walgden, en walgen nog steeds, van het islamitische regime. Ze zaten in het verzet. In het geheim maakten en verspreidden ze kranten over de gevaarlijke aard van Khomeini. Vrienden van mijn ouders die ook in het verzet zaten, werden aan de lopende band opgepakt en gemarteld. Een paar gaven na hun vrijlating toe dat ze mijn vader onder dwang hadden verlinkt als linkse activist. Het was dus een kwestie van tijd voordat mijn vader iets zou overkomen.”

Als de dood

“Uit angst dat zijn politieke voorkeur mij in gevaar zou brengen, werd ik zoveel mogelijk binnengehouden. De eerste jaren van mijn leven heb ik grotendeels binnen de muren van ons appartement doorgebracht. Soms flitst er nog weleens een beeld door mijn hoofd van het felrode fietsje waarmee ik op ons grote balkon in de brandende zon heen en weer reed. Mijn ouders hadden altijd de overtuiging dat het tijdelijk zou zijn. Het islamitische regime zou vallen en hun dochter zou opgroeien in een veilig land. Dat dat land zesduizend kilometer verderop lag, hadden ze nooit voorzien.

Nadat mijn moeder zwanger raakte van mijn broertje, ik was toen vier, besloot ze te vluchten. De situatie in Iran was onhoudbaar. Mensen die de islamitische regels overtraden, werden gemarteld, gedood of gevangen gezet. De spionnen van het regime lagen overal op de loer. Zelfs je eigen buren kon je niet vertrouwen. Angst was er constant. Het werd duidelijk dat het regime stevig op zijn plek zat en mijn moeder wilde niet nóg een kind verstoppen binnen de muren van haar huis. Ze zou de val van het regime bij mijn vaders zus in Europa afwachten.

Ze kende verhalen over Iraanse families die op vliegvelden in Turkije werden opgepakt, teruggevlogen naar Iran en vervolgens onthoofd. Moeders met kinderen. Grootouders. Zonder pardon. Ik vind het onvoorstelbaar dat mijn moeder zo allesoverheersend bang was voor ons leven in Iran, dat ze bereid was te vluchten en dit risico te nemen. Die doodsangst kun je je toch niet voorstellen? Ik, als vrouw die hier is opgegroeid, in ieder geval niet.”

Let's go!

“Mijn vader kon niet direct genoeg geld bij elkaar krijgen om met ons mee te vluchten, dus mijn moeder besloot zonder hem te gaan. Ze kocht vliegtickets naar Turkije en betaalde een flinke som geld aan een mensensmokkelaar om ons dwars door Oost-Europa naar Oostenrijk te leiden. Van de vlucht herinner ik me slechts korte losse scènes. Alsof ik naar een film kijk in mijn hoofd.

Zo zie ik mijn moeder en mij midden in de nacht hand in hand door een pikzwart bos rennen. Ze gebaart met een paniekerige blik en haar wijsvinger voor haar lippen dat ik stil moet zijn. Ik kan me herinneren dat ik dacht: Hoe kan ik stil zijn in een bos? Alle blaadjes knisperen onder mijn voeten. Ik zie mezelf op de achterbank van een politieauto zitten waar ik hoopte dat de agenten hun zak chips met ons zouden delen omdat ik verschrikkelijke honger had. Ik zie hoe mijn moeder in een politiecel een klodder tandpasta uit een kleine tube op mijn wijsvinger drukt waarna we samen tandenpoetsen met onze vingers.

Lange tijd heb ik gedacht dat deze beelden dromen waren. Als kind is me niet uitgelegd wat we gingen doen toen we ons huis verlieten. Ik was vier, wist niet eens dat er verschillende landen waren, laat staan dat ik de complexiteit van vluchten naar een ander land kon begrijpen. Ik dacht bijvoorbeeld op mijn eerste schooldag in Nederland, niet veel later, oprecht dat alle kinderen hetzelfde levensverhaal hadden als ik. Je wordt geboren in Iran, maakt een lange reis vol obstakels, ziet je moeder huilend en in paniek, komt in een asielzoekerscentrum, krijgt een huis en dan ga je naar school.”

Deze Real Life komt uit Flair 12-2023. Wil je het hele verhaal lezen? Dan kun je de nieuwe Flair nu bestellen, met 25% korting én gratis verzending!