Julia vluchtte uit Oekraïne: ‘Ik stierf liever tijdens de vlucht, dan dat ik dood zou gaan met het idee dat ik niets had gedaan’

“In eerste instantie had ik niet door wat er aan de hand was, die 24 februari 2022 in mijn appartement in Charkov. Ik hoorde harde geluiden. Schoten. Dus toch, dacht ik. Vrienden en buren hadden het al weken over dat het echt mis kon gaan. Dat de oorlog echt kon uitbreken. Maar dat was al zo vaak gezegd, dat ik - en veel mensen met mij - het niet echt serieus namen.

Het was pas vijf uur ‘s ochtends, maar ik was meteen wakker en wist dat ik actie moest ondernemen. Ik herinnerde me dat ik mijn reisdocumenten al in mijn tas had gestopt. Ook had ik mijn auto laten maken en er steeds voor gezorgd dat er benzine in de tank zat. Niet omdat ik in paniek was, maar uit voorzorg. Dat als het onverhoopt mis zou gaan, ik mijn dochtertje Valerie in veiligheid kon brengen.”

Rook en knallen

“Als alleenstaande moeder draag ik in mijn eentje de dagelijkse zorg voor haar, al heeft ze wel goed contact met haar vader. Zij lag die bewuste ochtend nog rustig in haar bed, zich van geen kwaad bewust, ondanks dat ons flatgebouw steeds meer begon te trillen. Ik zag rook buiten en hoorde knallen. Er was letterlijk oorlog om de hoek en het leek steeds dichterbij te komen. Hoe komen we het snelst weg, vroeg ik me af. En toen stond Valerie naast me.

Ze was wakker geworden van de knallen. Ik legde uit dat er een noodgeval was. Dat we weg zouden gaan en dat ik geen idee had of en wanneer we terug zouden komen. Valerie knikte. De dag ervoor was ze een onbezorgd zevenjarig kind, dat dol was op school en dansen. Vooral op dansen. En nu moest ik haar redden uit een levensgevaarlijke situatie. ‘Ga naar je kamer en kies drie dingen uit die je wilt meenemen,’ zei ik tegen haar. ‘En let erop dat ze niet te groot zijn.’ Ze koos een knuffelbeestje en haar nieuwe favoriete speelgoed, terwijl ik snel wat kleding in een tas gooide. Toen kwam het moeilijkste moment: ik moest haar alleen thuis achterlaten om sneller mijn auto van de parkeerplaats te kunnen ophalen. Mijn hart bonsde in mijn keel toen ik de deur achter me sloot en haar alleen achterliet.”

Veilige plek

“Het had flink gesneeuwd die nacht. Terwijl ik de ruiten van de auto krabde en schoten om me heen hoorde, hoopte ik dat ze had geluisterd. Dat ze rustig in het halletje was blijven zitten, in het midden van ons appartement. Dat leek me de meest veilige plek voor haar, naast de keuken en badkamer om eventueel in te schuilen.

‘Ga op de grond zitten,’ had ik gezegd. ‘En bel je vader als ik niet terugkom.’ Gek genoeg dacht ik niet aan mijn eigen veiligheid. Ik was ook niet bang voor mezelf. Misschien was het de adrenaline of omdat ik steeds bezig was met de volgende stap: naar de auto toe, de ramen krabben, de auto opwarmen en de motor proberen te starten. En ook: vergeten we niets mee te nemen? Ik denk dat ik tien minuten weg was. Veel te lang volgens Valerie, die huilend in mijn armen sprong toen ik binnenkwam. Ze had geprobeerd me te bellen, maar het netwerk lag plat. Thuis, op onze eigen wifi, kwam haar videoberichtje alsnog binnen. ‘Mama, kun je alsjeblieft terugkomen? Waar blijf je? Ik ben zo bang.’”

Tijdens de vlucht

“Dat Valerie zo sterk is gebleven tijdens onze vlucht, daar sta ik het meest van te kijken. Ze was zo lief en snapte de ernst van de situatie. Ze is het niet gewend om ver te rijden, omdat ik dat liever niet doe. Voorheen kon ze bij behoorlijke afstanden nog weleens klagen dat ze uit haar stoelverhoger wilde of iets lekkers van de benzinepomp. Nu niet. Ze zat rustig met onze poes Masya achterin. Daardoor kon ik me beter concentreren tijdens het rijden.

Ik had geen idee waar ik heen wilde. Daar had ik niet over nagedacht. Eerst de stad maar uit, in een grote optocht. Er stonden enorm lange rijen bij de pomp. Stel je voor, dacht ik, dat je alles goed hebt gedaan om jezelf en je dierbaren in veiligheid te brengen en dan sta je uren vast in de stad die je zo snel mogelijk wilt verlaten, alleen omdat je geen benzine hebt. Wat was ik blij dat wij gewoon, zij het langzaam, konden doorrijden. Dat was de eerste prioriteit, zo ver mogelijk bij Charkov en ook Rusland vandaan zien te komen.”

Middle of nowhere

“Die avond stopten we bij een hotel in het midden van Oekraïne. Ik moest echt rusten, daarnaast was er een avondklok ingesteld. We mochten ‘s avonds niet meer over straat. Masya, onze poes, was er emotioneel erger aan toe dan Valerie en ik. Ze wilde niet eten of drinken, zelfs haar behoefte niet doen. Ze was helemaal verdoofd van de stress. Krijgen we haar wel de grens over, vroeg ik me op de hotelkamer ineens af. In Oekraïne is het immers helemaal niet gebruikelijk om je kat in te enten of een paspoort te geven. Daar reis je niet met je huisdier.

Ik had besloten dat we het land uit zouden gaan. Naar Moldavië. Daar kwamen we een dag later aan, na bij verschillende grensposten te zijn weggestuurd wegens de drukte. We reden in de middle of nowhere, tussen de kuilen door. Zul je net zien dat we hier verongelukken, dacht ik grimmig. Maar hoe gek het ook klinkt: ik stierf liever tijdens de vlucht, dan dat ik dood zou gaan met het idee dat ik niets had gedaan om ons te redden.

Nu we veilig in Nederland wonen, snappen mijn ouders dat we zijn vertrokken. Maar tijdens onze vlucht probeerden ze me over te halen om vooral in Oekraïne te blijven. Ze wonen in Rusland en hadden via de media een compleet vertekend beeld van de oorlog. Ze hadden destijds de indruk dat Russische militairen geen burgers zouden aanvallen. Inmiddels weten ze beter en zijn ze blij dat we in Nederland zo goed zijn opgevangen.”

Noodopvang in Harskamp

“Valerie en ik woonden eerst in een noodopvanglocatie voor Oekraïners in Harskamp, waar we op 3 maart 2022 aankwamen. Daar deelden we een zaal met andere families. Ondanks dat Valerie daar wel fijn met andere kindjes heeft gespeeld, was dat geen goede oplossing voor ons. De sanitaire voorzieningen werden met veel mensen, ook mannen, gedeeld. Het voelde als moeder niet fijn om mijn zevenjarige dochter alleen naar het toilet te laten gaan. Maar ik kon ook niet elke minuut van de dag bij haar zijn, omdat ik vrijwel direct aan de slag ging voor VluchtelingenWerk.

We waren een van de eerste Oekraïense vluchtelingen in Nederland. Na ons kwam een grote stroom binnen. Omdat ik Engels spreek, kon ik helpen bij het vertalen. Eerst deed ik vrijwilligerswerk, inmiddels werk ik parttime voor ze. Ik ga met vluchtelingen naar de dokter, beantwoord hun vragen. Dat geeft me enorm veel voldoening.

Ik probeer het nieuws uit Oekraïne zo min mogelijk te volgen, omdat ik er zo verdrietig van word. Mijn stad en mijn land zijn niet meer hetzelfde. De school van mijn dochter, verderop in onze straat, is gebombardeerd. Ik zag de foto’s van puin en bloed. Het is verschrikkelijk. Hoe komen mensen daar ooit overheen?”