Yelena (37) kreeg een psychose: 'Het kwam uit het niets, ik dacht dat ik kon vliegen en sprong van het balkon'

"De aanval kwam uit het niets: op klaarlichte dag stond ik mezelf uit te kleden op mijn balkon. Ik dacht dat ik kon vliegen, dus ik sprong. Van eenhoog naar beneden."

Acute psychose

"Gelukkig liep het goed af, ik had alleen een verbrijzelde voet. Maar de klap zorgde er niet voor dat de psychose ophield. Integendeel. Ik kleedde me weer aan, pakte de trein en reisde twee uur lang, zonder geld, mét een manke poot, door Nederland. Het gekke is dat niemand me heeft aangesproken. Volgens mij zag ik er toch behoorlijk beduusd uit.

Uiteindelijk heb ik bij willekeurige mensen aangebeld. Zij lieten me binnen. Bij hen kleedde ik me opnieuw uit en begon ik te schreeuwen. Ze belden de politie. Ik werd meegenomen naar het ziekenhuis, waarna ik werd opgesloten in een psychiatrische inrichting."

Samenspel van factoren

"Ik heb me door psychologen laten vertellen dat iedereen psychotisch kan worden. Een enkele keer is er een duidelijke aanleiding, bijvoorbeeld een hersentumor. Maar meestal is het niet mogelijk om één oorzaak aan te wijzen en gaat het om een samenspel van factoren: genetische aanleg, problemen in je jeugd, veel stress.

Ik bleek aanleg te hebben: psychose-gevoeligheid zit in de familie, mijn vader had het ook. Daarnaast kwam het bij mij door grote stressfactoren in mijn leven. Ik was 29, een kerngezonde vrouw, ambitieus en ik werkte hard.

Ik volgde twee studies: een master in de mode, Fashion Strategy aan ArtEZ, en een minor Gender Studies aan de Universiteit Utrecht. Daarnaast was ik lid van FEMEN, een feministische protestgroep waar ik leider van werd. En ik werkte als verkoper bij De Bijenkorf. Kortom: ik wilde alles uit het leven halen, zowel qua werk als op sociaal vlak, maar liep daardoor mezelf voorbij."

Identiteitscrisis

"De druppel was de situatie in Rusland en Oekraïne, al toentertijd: mijn moedertaal is Russisch en ik ben in Oekraïne geboren. In 2014 kwamen Oekraïense mensen in opstand tegen ex-president Yanukovych. Lang verhaal kort: daar begon een conflict dat de aanleiding is voor de oorlog nu. Ik hield alle ontwikkelingen op de voet bij en schoot in een soort identiteitscrisis: wie was ik nu eigenlijk? Waar hoorde ik bij? Ik maakte me zorgen.

Dagelijks dacht ik aan familieleden die daar nog woonden. Een groot deel van mijn kindertijd heb ik daar doorgebracht. Ik was elf toen ik naar Nederland emigreerde en voelde me nog steeds verbonden met beide landen. In Nederland keek ik Russische films, ik volgde veel Oekraïense vloggers. Ik had toen al het idee dat ik een kant moest kiezen en dat verscheurde me vanbinnen.

Ik kreeg depressieve gevoelens. Hoe ging dit zich verder ontwikkelen en wat voor gevolgen zou dat voor mij hebben? Het vele piekeren zorgde ervoor dat ik de kluts kwijtraakte. Zo erg, dat ik een psychose kreeg.”

Gesloten afdeling

“De eerste dag in de psychiatrische inrichting werd ik in een isoleercel geplaatst. Anders dan hoe je het in films ziet, was deze ruimte niet pikkedonker en werd ik ook niet vastgebonden. Het was een witte, kale ruimte. Er stond helemaal niks. Zo kon ik ontprikkelen. Ik werd in een uniform gehesen zodat ik mezelf niet kon bezeren. Ik vond het er fijn, daar in die kamer kwam ik eindelijk tot rust. Na een nacht werd ik overgeplaatst naar de gesloten afdeling. Ik moest blijven en mocht nog niet naar huis.

Opeens zat ik tussen allemaal mensen met een geestesziekte, ik had amper besef van wat er allemaal gebeurde. Ik herinner me een man, een jaar of zestig, die midden in de nacht de uitgang zocht in mijn kledingkast. En een demente vrouw die de hele dag door de gang liep met haar rollator en in zichzelf brabbelde. Ik voelde me naar omstandigheden wel oké, ik zat de dagen gewoon uit. Ik begreep wat er gebeurd was, kon me alles herinneren, maar ik wilde het allemaal zo snel mogelijk achter me laten omdat ik door wilde met mijn leven."

Lees ook Meryem (23) zou uitgehuwelijkt worden, maar besloot te vluchten: Voor mijn familie ben ik dood

Moeder

"Ik moest van mezelf de minor Gender Studies afmaken omdat ik toegelaten wilde worden tot de master. Ik gaf mezelf weinig tijd om alles te laten bezinken. Van mijn begeleider mocht ik een uur per dag studeren. Meer niet, want ik mocht niet overprikkeld raken, maar ik wilde iets nuttigs doen.

Mijn moeder kwam me elke dag opzoeken, dat was een hoogtepunt van de dag – hoewel de band tussen ons daarvoor niet heel goed was, heeft mijn psychose ons dichter bij elkaar gebracht. Ze heeft zich elke dag om mij bekommerd.

Verder bestond mijn dag uit wakker worden, eten, groepswandelingen in de ochtend, dagbesteding en -activiteiten zoals creatieve therapie en muziek maken, medicatie innemen en weer naar bed. Uiteindelijk heb ik er twaalf weken gezeten: zes weken verplicht, zes weken vrijwillig. Voor mijn gevoel was ik nog niet klaar om naar huis te gaan, zowel lichamelijk – ik had nog steeds last van mijn voet en mijn woning was daar niet op ingericht – als geestelijk: ik had nog steeds angstaanvallen en kon de echte wereld nog niet aan.

Ik had ook tijd nodig om dit te verwerken: ik was nog steeds in de war. Hoe had dit kunnen gebeuren?"

Het hele verhaal van Yelena lees je in Flair 40-2022. Bestel 'm hier. Op de hoogte blijven van onze leukste artikelen en winacties? Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.

Tekst: Kim Palmaccio | Fotografie: Ester Gebuis