Stop het taboe: ‘Meer dan de helft van de vrouwen die een abortus ondergaat, gebruikt anticonceptie’

Kortom: het taboe op abortus neemt niet af, maar toe; hoe kán dat in deze tijden?

Abortus in Nederland

Eerst maar eens even een opfriscursus. Want wie denkt dat de geschiedenis van abortus in Nederland pas met het openen van de eerste kliniek begon, heeft het mis. Met breinaalden, klerenhangers, een spuit met chemicaliën of een steil en gammel trapje: het afbreken van ongewenste zwangerschappen is van alle tijden.

1911: Voordat de abortuswet in Nederland een feit werd, zochten vrouwen noodgedwongen hun heil in onveilige methoden. Daarbij liepen ze het risico om ernstig gewond te raken of zelfs te overlijden. Vanaf 1911 waren zorgverleners die abortussen hielpen uitvoeren strafbaar. Maar dat weerhield artsen er niet van om vrouwen te helpen.

1971: Tien jaar voordat de Nederlandse abortuswet een feit was, opende de eerste illegale abortuskliniek de deuren. Nog jarenlang zou er een fel debat woeden over het aannemen van een officiële abortuswet. Ondertussen werden abortussen gedoogd, maar het uitvoeren ervan was nog altijd strafbaar.

1984: In 1984 werd dan eindelijk de abortuswet aangenomen, waarin stond dat abortussen onder bepaalde voorwaarden werden toegestaan. Eind goed al goed? Nou, ja en nee. De abortuswet was onmiskenbaar een enorme stap voorwaarts in keuzevrijheid van vrouwen.

Officieel is abortus nog een misdrijf in Nederland

Maar ook op de manier waarop abortus wettelijk is vastgelegd, valt wel wat aan te merken. Wist je dat abortus in Nederland geen recht is en zelfs in het Wetboek van Strafrecht staat? Officieel is abortus dus nog een misdrijf. Alleen als aan strikte voorwaarden is voldaan, is het toegestaan. Say what?!

In verschillende landen staan de voorwaarden rondom abortus ter discussie en in een aantal landen zijn in de afgelopen jaren strenge abortuswetten aangenomen.

Invloedrijke anti-abortuslobby

Maar ook in Nederland is de anti-abortuslobby invloedrijk, waarschuwt Mama Cash. De actiegroep beklaagt zich erover dat verschillende anti-abortusorganisaties zich voordoen als neutrale voorlichtingsloketten voor ongewenst zwangere vrouwen, terwijl ze eigenlijk proberen vrouwen van een abortus af te houden.

Critici hekelen het feit dat een aantal van deze organisaties fors subsidie ontvangt van de overheid. Siriz bijvoorbeeld, een organisatie die op de vingers werd getikt omdat ze te sturend optraden in hun gesprekken met vrouwen, ontving jaarlijks zo’n 1,7 miljoen euro. Ondertussen werden voorstellen voor het afschaffen van de bedenktijd en het toegankelijk beschikbaar maken van de ‘overtijdpil’ door christelijke partijen van tafel geveegd.

'Abortus is voor geen enkele vrouw een luchtige beslissing'

Volgens Jenneke van Ditzhuijzen, onderzoeker op het gebied van seksuele gezondheid en voortplanting bij Rutgers, wordt het gesprek over abortus tegenwoordig te vaak gekaapt door extremen. “Het wordt ofwel als iets heel traumatisch gepresenteerd, ofwel als iets waar vrouwen heel gemakkelijk over doen.” Maar beide beelden stroken niet met de werkelijkheid.

Van Ditzhuijzen analyseerde voor haar promotieonderzoek in 2016 meer dan driehonderd interviews met vrouwen die voor abortus kozen. Wat de reden voor abortus ook is, volgens Van Ditzhuijzen is het voor geen enkele vrouw een luchtige beslissing. Maar desondanks overheerst bij het merendeel van de vrouwen naderhand vooral de opluchting. “Het komt zeker voor dat vrouwen nog lang last van blijven houden van de ervaring, maar dat hoeft zeker niet. Over het algemeen zien we dat het altijd een ingrijpende beslissing is, die op het moment zelf veel indruk maakt, maar dat veel vrouwen de gebeurtenis ook weer goed achter zich kunnen laten.”

Veel misverstanden rondom keuze voor abortus

Ook Daphne Latour-Oldenhof, beleidsmedewerker bij FIOM, expertisecentrum op het gebied van ongewenste zwangerschap, vindt het belangrijk dat een genuanceerder verhaal over abortus wordt verteld, omdat over de realiteit van abortus nog altijd veel misverstanden bestaan.

Zo denkt men bij abortus vaak aan tienermoeders, maar de meeste abortussen vinden plaats bij vrouwen tussen de twintig en vijfendertig jaar. Meer dan de helft van de vrouwen die voor abortus kiest, heeft al één of meerdere kinderen. Latour-Oldenhof: “Vrouwen kiezen voor abortus om heel uiteenlopende redenen. Redenen die stuk voor stuk legitiem zijn. Financiële redenen. Medische redenen. Een ontbrekende kinderwens. Een voltooid gezin. Het recht op abortus betekent dat iedere vrouw dat voor zichzelf mag beslissen.”

Maar doordat in de discussie rondom abortus vaak alleen de hele extreme situaties als voorbeelden worden genoemd, zoals tienerincest of seksueel geweld, ontstaat volgens Latour een vertekend beeld van abortus. Waardoor het taboe op ‘gewone’ abortussen in ‘gewonere’ omstandigheden toeneemt. “Terwijl dit de abortussen zijn die het meeste voorkomen.”

Schaamte en schuldgevoel

Meer dan de helft van de vrouwen die heeft gekozen voor een abortus, geeft aan er niet makkelijk over te praten en bijna de helft van deze vrouwen schaamt zich ervoor. Latour-Oldenhof: “Doordat veel vrouwen over hun abortus zwijgen, blijft er veel schaamte en schuldgevoel bestaan rondom het onderwerp. Veel vrouwen zijn heel hard voor zichzelf en maken zichzelf verwijten.”

Maar ze benadrukt: “Ongewenst zwanger worden, is iets wat iedereen kan overkomen. Meer dan de helft van de vrouwen die een abortus ondergaat, gebruikt anticonceptie. Maar anticonceptie kan falen, je kunt een foutje maken of het gewoon een keer vergeten. Iedere vrouw kan een keer voor de keuze komen te staan.”

Feiten en cijfers

• 1 op de 5 vrouwen raakt onbedoeld zwanger.
• Het aantal abortussen in Nederland behoort tot de laagste van de wereld. Jaarlijks worden er in Nederland ongeveer 30.000 abortussen uitgevoerd. 10% daarvan betreft vrouwen die vanuit het buitenland komen.
• Meer dan de helft van het aantal zwangerschapsafbrekingen vindt plaats in de eerste 7 weken.
• De meeste abortussen vinden plaats bij vrouwen tussen de 20 en 35 jaar, met een piek tussen 25 en 30 jaar.
• Abortussen onder tieners tussen de 15 en 20 jaar beslaan 8,1 procent van het totaal. Dat aantal onder tieners daalt, zij beschermen zich relatief goed tijdens seksuele contacten en/of hebben later seks.
• Uit Seks onder je 25e (Graaf et al., 2017) komt naar voren dat twee derde van de vrouwen onder de 25 jaar met een abortuservaring achter haar keuze staat.
• 59% geeft aan dat ze er niet makkelijk over kon praten. En bijna de helft van de meisjes/jonge vrouwen tot 25 jaar met een abortuservaring schaamt zich hiervoor.
• Twee derde van de vrouwen die ongepland zwanger raken, gebruikte anticonceptie. 50% gebruikte de pil en 50% gebruikte een condoom.

Woensdag 8 maart is het Internationale Vrouwendag. Een belangrijke dag, want anno 2023 zijn mannen en vrouwen nog steeds niet gelijk. Mannen worden beter gerepresenteerd in de media en er is nog steeds sprake van onder meer een loonkloof en de orgasmekloof. Daarom besteedt Flair extra aandacht aan deze belangrijke thema’s.

Deze reportage stond eerder in Flair.