Je kinderen vegan opvoeden, hoe gezond is dat?

Maar eerlijk is eerlijk: in het altijd-nuchtere-Nederland is het, vooral buiten de Randstad, nog een tikkie vreemd om je kinderen met een plantaardig dieet groot te brengen. Probeer het maar eens en je ontdekt al snel dat het verre van makkelijk is. Het Voedingscentrum raadde het tot voor kort simpelweg af vanwege gezondheidsoverwegingen. Om nog maar te zwijgen over de sociale druk die het met zich meebrengt. Familieleden krijgen een burn-out, want wat moeten ze dan met kerst? Je vrienden, nog chagrijnig over die ene barbecue, bombarderen je met linkjes over vrouw-was-vegan-en-nu-hartstikke-dood. En tot overmaat van ramp vraagt je bloedeigen kind bij de snackbar om een frikandel speciaal in plaats van die heus wel lekkere vegan kroket.

Vegan kinderdieet

Een half jaar geleden heb ik besloten dat ik plantaardig wil eten, maar om dat zomaar ook voor mijn kinderen te beslissen, vind ik een dingetje. Mijn oudste twee (6 en 4) hebben vlees gegeten (zo’n frikandel speciaal bijvoorbeeld) en vis en extra veel kaas op de lasagne. Zij weten dus wat het is en hoe het smaakt. De jongste, net 1 jaar, weet niet wat ze mist. Omdat ik al ongeveer een jaar geen vlees meer bereid, zijn ze het hele vega-gebeuren al lang en breed gewend. En, mits ik ze zo nu en dan trakteer op een goeie vega-burger, staan ze er volledig achter. Maar nu ook de kaas en de eieren van het menu dreigen te vallen, bespeur ik soms wat teleurstelling. Ik wil er niet te strikt in zijn en vraag me af of het überhaupt kan: zo’n vegan kinderdieet.

Kán het wel?

Het aantal mensen met een plantaardig dieet groeit gestaag en tijden waarin je als vegan slechts soortgenoten trof in een naar wierrook riekend natuurzaakje liggen ver achter ons. In 2014 waren er 45.000 veganisten in Nederland. En naar schatting van de Nederlandse Vereniging voor Veganisme staat de teller dit jaar op 121.000. Dat kan alleen maar betekenen dat ook steeds meer mensen, net als ik, worstelen met de vraag: is het oké om ook jonge kinderen op te laten groeien met een plantaardig voedingspatroon?

Volgens online diëtist Lisa Steltenpool is het antwoord op die vraag een krachtig: ‘Ja, dat is het absoluut.’ Haar positieve antwoord staaft ze niet alleen op haar eigen praktijkkennis en kunde, maar ook op een position paper van The American Dietestic Association: de grootste vereniging van diëtisten van de Verenigde Staten. ‘In dat statement laten zij weten dat het volledig verantwoord is om plantaardig te eten, in elke fase van leven, van jong tot oud en van zwangerschap tot sporter. Maar,’ voegt ze er meteen aan toe, ‘je moet het wel gebalanceerd doen. En monitor de lengte en het gewicht van je kind, om je ervan te verzekeren dat ze goed blijven groeien.’

Voedingsdeskundige en oprichter van gezondheidssite happyhealthy.nl Oscar Helm is ook positief, maar iets terughoudender. ‘Ik zou mijn eigen kinderen niet plantaardig opvoeden, maar het kan wel, ja. Mits je weet wat je doet en af en toe professionele begeleiding zoekt. Ik zou het wiel niet op eigen houtje gaan uitvinden.’

Je hebt toch vleesch nodig

Toen ik opgroeide, zat er een meisje in mijn klas die vegetariër was en in die tijd was dat nog bijzonder. Ze was zo bleek als yoghurt en veel mensen vonden haar ongezond. Als ze op school speciale hapjes meenam, wilde niemand ze proeven. In die tijd dacht ik daar nog niet zo over na, maar nu ik zelf sinds een tijdje plantaardig eet, denk ik soms aan haar. Misschien vinden mensen mij nu wel bleek. En willen ze mijn hapjes helemaal niet. Want ja, veganisme wordt dan misschien steeds meer mainstream, er zijn nog genoeg mensen die denken en vooral vinden dat je een stuk vleesch nodig hebt om gezond te leven. En helemaal als het op mijn kinderen aankomt, wordt vaak geroepen dat ik daar écht wel mee moet uitkijken, want het is gevaarlijk.

Anders dan normaal

Je maakt een bewuste keuze voor iets anders dan wat ‘normaal’ is en dat levert een punt van discussie op soms. Voor ik er erg in heb, zit ik me te verdedigen voor het feit dat ik mijn kinderen veel groenten geef. Mijn vrienden en ik zijn het niet eens, maar we zijn nog wel vrienden. Onze lieve schoonmaker trok laatst wit weg toen ze hoorde dat we plantaardig eten. In haar beleving is het nog net geen kindermishandeling om ze vlees te onthouden. Toen ik haar wat meer vertelde over wat we dan wél eten, kreeg ze weer kleur in haar gezicht. Zo werkt het vaker. Mijn vader vond het eerst gedoe, maar kookt inmiddels, nu hij zich erin heeft verdiept, ook een aardig potje vegan als we op bezoek komen – hoewel hij zich nog steeds niet kan voorstellen hoe je kunt leven zonder saté kambing.

De kritiek komt voor Steltenpool zeker niet als een verrassing. Ze hoort het vaker. ‘Kinderen zijn fragiel, ze moeten opgroeien. En veel mensen kijken naar hun eigen bord. Als je daar het vlees, de vis en de kaas afhaalt, blijft er niet zoveel over. Zo ontstaat een eenzijdig beeld, alsof je je kinderen verwaarloost. Maar het is juist zo dat vegans veel gevarieerder eten. Daarbij komt nog, dat over het algemeen de meeste mensen hun kinderen maar wat geven. Als je je kind een knakworst op een wit bolletje geeft, hoor je daar niemand over, maar een volkorencracker met humus is ineens gek. Met goede supplementen is het juist geen verwaarlozing. Er is bewust voor gekozen vanuit compassie voor dieren, het klimaat en hun eigen gezondheid.’

De juiste keuzes

Toch gaat dat niet altijd samen, vindt orthomoleculair therapeut & lifecoach Liselore van Ekdom. ‘Ieder mens reageert namelijk anders op voeding,’ zegt ze. ‘De één kan een plantaardige bron goed opnemen, een ander krijgt er buikpijn van. En wil je kind wel alles eten wat jij bedenkt? Theoretisch is het zeker mogelijk om je kinderen vegan op te voeden, maar je ontkomt niet aan suppletie en moet je gezonde verstand erbij houden, want als het toch niet blijkt te werken, moet je misschien van koers veranderen.’

Van Ekdom, zelf moeder van drie, kiest vanuit haar achtergrond in de natuurgeneeskunde thuis voor voeding die zo dicht mogelijk bij de natuur staat. Oervoeding, noemt ze dat. ‘Zo min mogelijk geraffineerde producten, veel groenten, pseudogranen (zoals quinoa), noten, zaden en biologische kip en vis.’ Ze staat achter het ideaal om keuzes te maken die voor zowel mens, dier als natuurvriendelijk zijn, maar stipt aan dat je dat alleen kunt doen als het lichaam gezond is. ‘Is dat niet zo, dan moet je oppassen dat je striktheid je niet dwars zit om verder te kijken naar wat het lichaam van je kind nodig heeft.’

Een voorbeeld waar Van Ekdom altijd scherp op is in haar praktijk Your Elements is de verhouding tussen omega 3 en 6. Omega 3 werkt ontstekingsremmend, omega 6 ontstekingsbevorderend. Ontstekingen zijn volgens haar een groot probleem in onze samenleving, ook bij kinderen. Neem bijvoorbeeld buikkrampjes, allergie of eczeem. ‘Het is daarom van belang dat de verhouding tussen omega 3 en omega 6 goed is,’ legt ze uit. ‘Een plantaardig omega 3-supplement als algenolie is een volwaardige vervanging van vis en je kunt er daarnaast voor zorgen om minder omega 6 binnen te krijgen, door bijvoorbeeld niet voor producten te kiezen die een hoge concentratie omega 6 bevatten’

Lees ook

Dit gebeurt er als je een maand lang veganistisch eet

Vegans leven langer gezond

In haar praktijk ziet Steltenpool veel jonge kinderen die een plantaardig dieet volgen en daar voordeel uit halen. ‘Eczeem komt regelmatig voor bij kinderen, maar daar hebben ze in mijn praktijk bijna geen last van, want dat kan verergerd worden door de consumptie van melk en ei. Ook darmklachten komen bijna niet voor. Veel kinderen hebben last van obstipatie, maar als vegan krijg je zoveel verschillende soorten vezels binnen, dat je darmen beter gaan werken, dus ook die klachten kom ik vrijwel nooit tegen.’

Voedingsdeskundige Oscar Helm dook wat wetenschappelijke onderzoeken in en kwam terug met voordelen voor een plantaardige levensstijl. ‘Vegans hebben een lagere kans op overgewicht,’ weet hij. ‘En in een samenleving waarin er steeds meer mensen obese worden, is dat een positieve ontwikkeling. Ook is aangetoond dat vegans een lagere kans hebben op hart-en vaatziekten en diabetes type 2, maar dat kan ook te maken hebben met het feit dat vegans vaker niet roken en meer bewegen. We worden met z’n allen steeds jonger chronisch ziek en je zou kunnen stellen dat vegans tegen die trend in langer gezond leven.’

Maar moet je dan een hele pillenkast opentrekken om je kinderen voldoende stoffen binnen te laten krijgen? Valt mee, volgens Steltenpool: ‘B12 moet zeker, maar twee kleine tabletjes per week zijn voldoende. Daarnaast dagelijks vitamine D en ik adviseer tot slot omega 3 uit algenolie. De omega 3-vetzuren komen in vis terecht, omdat ze algen eten. En door algenolie te slikken, pak je de omega 3 bij de bron.’

Vervangen

En verder is eigenlijk maar één regel voor wie een vegan voedingspatroon nastreeft: nooit zomaar iets weglaten, maar het altijd vervangen. ‘Zo wordt vaak gezegd dat kinderen koemelk nodig hebben,’ vertelt Steltenpool. ‘Maar dat is niet zo: ze hebben de calcium uit de melk nodig. Plantaardige melk, zoals soja-, amandel-, of havermelk is verrijkt met calcium en een goede vervanger. En aan één glas per dag heeft een klein kindje van drie jaar al genoeg (vanaf vier jaar zijn dat twee glazen per dag). Vlees vervang je prima door peulvruchten, of iets wat daarvan gemaakt is, zoals tofu. Dat levert eiwitten, ijzer, zink en vitamine-B op.’

Supplementen als snoepjes

In haar praktijk gaat het vooral over optimalisatie van het eetpatroon van jonge kids. ‘Peulvruchten zijn een belangrijk onderdeel van een plantaardig dieet,’ zegt ze. ‘Maar bij kinderen gaat dat er niet altijd even makkelijk in. Daar moet je soms wat trucjes voor toepassen. Doe bijvoorbeeld wat linzen door de pastasaus, smeer pindakaas (yes, de pinda is ook een peulvrucht) of humus op brood, of prak een lepeltje witte bonen door de stamppot.’

Bij mij thuis zijn ze gelukkig gek op bonen en humus, en al helemaal op pindakaas.

Koemelk vervangen wij al zes jaar door sojamelk, vanwege een allergie. De drakensapjes (groene smoothies boordevol goeds) gaan erin als limo. En die supplementen gaan door het toetje, of zijn verpakt als snoepjes, dus tja, ook die moet ik eerder verstoppen (‘mag ik er nog één?’) dan dat het gemopper oplevert. Alleen ben ik nog niet onder begeleiding van een diëtist en dat wil ik wel gaan doen. Ik denk er namelijk over om een biologisch eitje tóch in het voedingspatroon te houden, want Van Ekdom zegt: ‘Biologische eieren zijn een bron van eiwitten: de meest diverse range van aminozuren die je binnen kunt krijgen. En de opname van eiwitten in dierlijke vorm is vaak net iets makkelijker voor de mens.’

Ja, er zijn ook risico’s

Er kleven ook risico’s aan een plantaardig dieet. ‘Zeker,’ zegt ook Steltenpool. ‘Maar alleen als kinderen niet de juiste supplementen krijgen, zoals B12. Als zo’n tekort erin sluipt, kan dat ernstige klachten veroorzaken, zoals zenuwschade, of bloedarmoede. Een kind dat overvoed wordt en te veel hotdogs krijgt, ondervindt ook schade, maar dat merk je pas in een later leven zodra bijvoorbeeld diabetes de kop op steekt.’ Ook ziet zij soms mensen die net iets doorslaan in de gezonde voeding, waardoor hun kinderen onvoldoende calorieën binnenkrijgen. Steltenpool: ‘Voor volwassenen heb je nu bijvoorbeeld bloemkoolrijst en courgettepasta, om de koolhydraten wat te beperken, maar kinderen hebben juist die energie uit pasta en rijst nodig om te leren en te spelen. Als ze te weinig calorieën binnenkrijgen, groeien ze bovendien minder snel. Ze hebben vet nodig, en brood waar jodium in zit en bonen. Geen courgettepasta.’

Ook voedingsdeskundige Helm waarschuwt voor een schadelijk effect als je niet controleert of er tekorten zijn bij je kinderen. ‘Potentiële tekorten volgens de literatuur: eiwitten, ijzer, calcium, vitamine D, vitamine B12, jodium en omega 3-verzuren.’ Alleen een gevarieerd (ja ook plantaardig) voedingspatroon kan die tekorten opvangen. En net als Steltenpool waarschuwt Helm met name voor een tekort aan vitamine B12. ‘Als je daar geen supplement voor geeft, dan neem je gewoon een risico met de ontwikkeling van je kind.’

Vegan soft dan maar?

Tot slot is er nog de sociale component. ‘Als je een strikt vegan dieet aanhoudt, is dat in onze maatschappij een uitdaging voor de kinderen zelf,’ zegt orthomoleculair therapeut & lifecoach Liselore van Ekdom. ‘Dat is iets wat je je goed moet beseffen, je drukt een soort sociale stempel op je kinderen. Vraag jezelf af hoe ver je dat wil doorvoeren.’

Zo begeleidt diëtist Lisa Steltenpool momenteel iemand in haar praktijk die vroeger een button opgespeld kreeg met daarop de tekst: ‘geef mij niets’. Dat heeft niet echt een lekker effect op haar gehad. Zelf moet ik gelijk weer aan dat bleke klasgenootje van vroeger denken. Vegan zijn is steeds meer geaccepteerd, maar er is nog een lange weg te gaan. En kinderen zijn gemeen. En als je kind bent is het gewoon stom dat je dat ene lekkere cakeje niet mag van je moeder. Dus ik ga persoonlijk voor vegan-soft. Zoveel mogelijk plantaardig binnenshuis en buiten de deur doe ik niet moeilijk. Ze krijgen bij mij zeker geen button, maar ik fluister de omgeving wel in dat ze geen vlees eten. En later als ze groot zijn, mogen ze zelf kiezen.

Dit verhaal is afkomstig uit VIVA MAMA Editie 8 uit 2019. Bestel hier de nieuwste VIVA-Mama.

Op de hoogte blijven van onze leukste artikelen en winacties? Schrijf je in voor de VIVA-nieuwsbrief.

Credits: Tekst Milou van der Will | Beeld: Istock