Hé, heb ik ADHD? Veel vrouwen weten het niet

We kennen in onze omgeving allemaal wel iemand met de diagnose ADHD. Vaak zijn dat overactieve, snel pratende mannen, gevalletje wervelwind in de overdrive. Denk: cabaretier Jochem Myjer, die er een paar jaar terug zelfs een voorstelling over maakte: Adéhadé (Actief De Hele Dag / Alle Dagen Heel druk). Je zou bijna denken dat vrouwen geen ADHD kunnen krijgen, zo zelden kom je ze tegen. Maar het tegenovergestelde is waar.

Over het hoofd

“ADHD komt bij ongeveer vier procent van de bevolking voor, even vaak bij mannen als bij vrouwen,” vertelt psychiater Patricia van Wijngaarden-Cremers, sinds 2013 verbonden aan het Topggz centrum voor ontwikkelingsstoornissen bij Dimence. Het verschil is dat bij jongens en mannen bijna altijd gesignaleerd wordt wat er aan de hand is, terwijl ADHD bij dertig tot vijftig procent van de meisjes over het hoofd wordt gezien.

“Een van de redenen dat het bij jongetjes eerder wordt gezien, is omdat de ADHD zich bij hen uit als ongewenst gedrag. Ze zijn druk, een stoorzender in de klas, veel duwen en trekken. De omgeving vindt dat lastig en trekt aan de bel, waardoor zo’n jongetje bij een arts terechtkomt. Meisjes zijn veel meer dan jongens geneigd om te kijken hoe anderen het doen. Ze willen niet anders zijn, dus ze kopiëren het gedrag van andere kinderen, houden hun impulsen in en richten zich veel meer naar binnen.”

Onbewust verdoezelen

Omdat meisjes de symptomen van ADHD onbewust verdoezelen, valt minder op dat er iets aan de hand is. “Pas in de puberteit komen er problemen. In die periode worden relaties belangrijker, er worden meer eisen gesteld: toetsen, huiswerk, bijbaantjes. Je ziet dat meisjes met ADHD in deze leeftijdscategorie steeds meer hun best gaan doen om bij te blijven, ook al hebben ze veel moeite met opletten en focus houden. Ze gaan door tot het uiterste, maar er komt een moment waarop ze dat niet meer volhouden. Dan krijgen ze depressie- en angstklachten, omdat ze denken dat ze niet aan de verwachtingen voldoen.”

Hoe zit het ook alweer?

ADHD is een aangeboren aandachtsstoornis die voor ongeveer zeventig procent erfelijk is bepaald. “Als je ADHD hebt, zijn bepaalde processen in je hersenfrontaalkwab anders afgesteld,” legt Van Wijngaarden-Cremers uit. “Dit gedeelte van je hersenen controleert je impulsiviteit, houdt je aandacht vast en neemt initiatieven. Deze zogenaamde controlefuncties zijn belangrijk voor je alledaagse functioneren en het reguleren en bijstellen van je gedrag. Bij mensen met ADHD werkt dit niet zo goed, waardoor ze hun aandacht en concentratie snel verliezen. Ze hebben daardoor moeite met plannen, overzicht houden, hun administratie en huishoudtaken.”

Bij vrijwel alles wat je doet, heb je een bepaalde mate van aandacht en concentratie nodig. “Mensen met ADHD moeten dus constant extra hard werken om mee te komen. Je ziet dat mensen met een milde vorm van ADHD dat tot op zekere hoogte nog wel kunnen bolwerken. Ze kunnen net hun vwo halen, maar dan gaan ze studeren en moeten ze ook nog hun eigen boodschappen doen, eten klaarmaken, hun kamer stofzuigen, ervoor zorgen dat ze op tijd bij hun college zijn, de lesstof uit hun hoofd leren en afspreken met studiegenoten. Zo veel ballen in de lucht houden, dat kost voor iemand met ADHD heel erg veel energie.”

Wie een lichte mate van ADHD heeft, kan meestal nog vrij lang meedraaien in de maatschappij. “Maar vanaf een bepaalde leeftijd vallen steeds meer mensen uit. Dat gebeurt vooral bij grote levensgebeurtenissen: op kamers gaan, de aankoop van je eerste huis, een kind krijgen. Vrouwen met ADHD doen al hun hele leven enorm hun best. Ze kunnen er helemaal niets meer bij hebben, want ze lopen al op hun tenen. Maar dan komt er ineens toch nog een taak bij en gaat het mis. Dan dondert alles in elkaar.”

Aha, dus dat is het!

Dat is het moment waarop meisjes en jonge vrouwen met ADHD hulp gaan zoeken. “Maar het komt vaak voor dat er niet wordt gekeken naar het onderliggende probleem van de angst- en depressieklachten,” aldus Van Wijngaarden-Cremers. “We zien regelmatig dat deze meisjes op latere leeftijd vastlopen en dan pas de diagnose krijgen. Dat heeft grotendeels te maken met een gebrek aan informatie. Toen ik mijn opleiding volgde, ging het helemaal niet over de specifieke symptomen van meisjes met ADHD. Gelukkig wordt daar nu meer aandacht aan besteed. Er is een kentering gaande, maar er is nog een grote slag te maken.” Die kentering is essentieel, want als je altijd maar je best doet en er toch niet in slaagt om te bereiken wat je wilt, doet dat iets met je.

“We zien dat vrouwen bij wie de diagnose pas op latere leeftijd wordt gesteld vaak een negatief zelfbeeld ontwikkelen. Ze halen al jaren alles uit de kast om mee te komen, maar ze lopen steeds tegen een muur aan. Dat geeft ze het gevoel dat ze niks kunnen. Hun zelfvertrouwen neemt heel erg af, waardoor ze op alles emotioneel gaan reageren. Dat kan als gevolg hebben dat ze door hun omgeving niet meer serieus worden genomen of ten onrechte worden gediagnosticeerd als borderline-persoonlijkheid.”

Opgelucht

Vrouwen die de diagnose ADHD uiteindelijk wel krijgen, voelen zich vaak enorm opgelucht: aha, dit is er dus met mij aan de hand! “Het is belangrijk dat je jezelf snapt, want dan kun je ook aan anderen uitleggen hoe het in jouw hersenen werkt. Dat haalt de druk eraf, omdat je beseft: het is niet dat ik dom ben of hier heel slecht in ben, maar het kost mij door de ADHD gewoon wat meer moeite om me te concentreren. Als je weet dat je het lastig vindt om je aandacht ergens bij te houden, kun je leren om anders te plannen of eventueel medicatie te nemen. Op die manier wordt het veel makkelijker en leuker om te leven met ADHD.”