Cry me a river: álles wat je moet weten over huilen

Tranentrekkers zijn er altijd en overal. Dus komen je tranen graag en vaak? Dan kan dat af en toe lastig zijn. Vooral in situaties wanneer (of bij mensen bij wie) je ze helemaal niet wil tonen. De een huilt nu eenmaal gemakkelijker dan de ander, daar is niet altijd iets aan te doen. Maar er zijn gelukkig wel wat tips en inzichten, waar je – hopelijk – iets aan hebt.

Huilen is meer dan tranen die rollen

Professor Ad Vingerhoets is dé huilexpert op Hollandse bodem. Als hoogleraar psychologie van onder meer de Universiteit van Tilburg, deed hij jarenlang intensief onderzoek naar emoties, stress en huilen. “Mijn nieuwsgierigheid naar het fenomeen huilen werd opgewekt door een boek van Charles Darwin: The expression of the emotions in man and animals. Daarin stelt hij dat emoties heel belangrijk zijn voor mens en dier, maar dat emotionele tranen daarentegen geen enkel doel dienen. Ik vond dat opmerkelijk en geloofde het ook niet.

Ik had het idee dat tranen wel belangrijk moesten zijn voor de mensheid - wij zijn toch niet voor niets de enige soort die überhaupt kan huilen met tranen? Ik besloot het zelf te gaan onderzoeken. Na jarenlange research kwam ik erachter dat huilen wel degelijk een doel heeft. Maar dat huilen ook oplucht, wat velen denken, is dan weer níét het geval. Tranen verbinden, het is een soort van communicatiemiddel. Als we huilen en anderen zien dat, wekt dat empathie op. Mensen in je omgeving zien op dat moment dat je pijn of verdriet hebt, kunnen begrip opbrengen voor je situatie en je troosten. Door het huilen zélf voel je je nooit beter, maar wél wanneer je als gevolg daarvan troost of steun ontvangt van anderen.”

Verschillende vormen

Huilen doen we niet bewust, volgens Vingerhoets. Als dat zo was, zouden het geen echte tranen, maar krokodillentranen zijn. Er zijn – de krokodillentranen daar gelaten – wel verschillende vormen van huilen te onderscheiden. Volgens Vingerhoets zijn de grootste drie tranentrekkers: rouw, liefdesverdriet en heimwee. Daarna volgen machteloosheid, fysieke pijn en huilen van blijdschap. Ook dat laatste doen we volgens Vingerhoets om een signaal af te geven. “Wanneer je huilt van geluk of blijdschap, zeg je eigenlijk: ‘Dit raakt mij, dit vind ik belangrijk’. Dat is dus ook een vorm van communicatie, van je willen verbinden met een ander.”

Maar waarom huilt de een nou vaker en makkelijker dan de ander? “Tja, daar is geen eenduidig antwoord op te geven. Daar komen veel factoren bij kijken: van hormonen en erfelijkheid tot je eigen persoonlijkheid. Hoe meer testosteron iemand heeft, hoe minder snel hij of zij geneigd is te huilen. Ook huilen volwassen vrouwen vaker dan mannen omdat ze minder bang zijn om hun tranen te laten zien, bij mannen is dat sociaal minder geaccepteerd. Sommige mensen kúnnen zelfs helemaal niet huilen: dat zie ik weleens bij mensen die bijvoorbeeld erg getraumatiseerd zijn.”

‘Mannen mogen niet huilen’

Edwin Selij, hypnotherapeut en eigenaar van het Hypnose Instituut Nederland, weet hier alles van. Hij heeft zelf maar liefst dertig jaar lang niet kunnen huilen, en heeft zich als hypnotherapeut vervolgens in het thema huilen gespecialiseerd. “Toen ik nog maar een klein jochie was van zeven jaar, was ik in het geheim tot over mijn oren verliefd op een meisje. Ze stierf door een auto-ongeluk en ik heb dat verdriet nooit durven uiten. Twee jaar later overleed mijn opa en toen zag ik geen enkele man huilen.

Daaruit maakte ik op dat mannen niet mochten huilen en ik dus ook niet. Maar emoties moeten er toch uit, als het niet linksom kan of mag, dan rechtsom. Bij mij resulteerde dat uiteindelijk in boosheid en zelfs woedeaanvallen. Ik herkende dat ook bij anderen om me heen; ongeuit verdriet leidt naar mijn idee vaak tot boosheid, angst, somberheid of de neiging te willen verdoven. Dat kan je ongelooflijk in de weg gaan zitten. Pas toen mijn vader overleed, heb ik weer voor het eerst gehuild. Samen met mijn eigen jongens, dus gelukkig heb ik dat patroon kunnen doorbreken.”

De juiste balans

Huilen zorgt er volgens Selij voor dat emoties verwerkt kunnen worden, die anders blijven steken. “Tranen maken schoon, zeg ik altijd. Ik vergelijk het vaak met ramen lappen: gooi je daar niet af en toe wat water overheen, dan kun je er op een gegeven moment niet meer goed doorheen kijken. Huilen is als het lappen van die ramen, zodat je de wereld weer ziet zoals die is, zonder dat die gekleurd wordt door opgekropte emoties. Maar aan de andere kant kan het natuurlijk ook zijn dat je tranen zo vaak de vrije loop krijgen dat je ruitenwissers overuren draaien. Het gaat natuurlijk altijd om de juiste balans vinden. Daar zijn verschillende hulpmiddelen voor.

Ik heb zelf voor hypnotherapie gekozen, omdat die echt op je onderbewustzijn werkt. In een staat van diepe ontspanning en gefocuste concentratie kun je jezelf makkelijker nieuwe patronen aanleren. En het kan helpen om anders naar dingen te kijken; om een nieuw perspectief te ontwikkelen. Wat er weer voor kan zorgen dat je je emoties beter kunt beheersen. Maar ook zonder hypnose of therapie kun je jezelf al een heel eind op weg helpen.

De beste tip die ik kan geven, is jezelf uit een situatie proberen te denken, wanneer je overmand wordt door emoties. Probeer je voor te stellen dat je ergens anders bent, op een fijnere plek. Als je in gedachten afstand neemt van een situatie, helpt dat vaak. Of je zoomt uit en neemt een soort van helikopterview in, zodat je als het ware boven je situatie hangt, in plaats van dat je er middenin staat. Je inbeelden dat je fysieke afstand neemt, zorgt ook vaak al direct voor meer afstand tot je emoties, waardoor je ze beter de baas kunt blijven.”

6 tips om je tranen te temmen

van hypnotherapeut Edwin Selij

1. “Beeld je in dat de situatie waarin je zit niet echt is. Dat je naar een film kijkt en dat wat je meemaakt of ziet, in scène is gezet. Dat helpt je om afstand te nemen van het gebeuren, want als iets niet echt is, zou je dan zo aangedaan zijn?”
2. “Probeer uit te zoomen: boven de situatie te gaan hangen, waarbij je jezelf als speler in het geheel ziet en observeert. Ook hiermee creëer je afstand van het gebeuren en dus van je emoties.”
3. “Probeer de emotie verdriet of overwhelming te vervangen door een andere emotie. Probeer te denken aan een moment van blijdschap en ga in gedachten naar het gevoel dat bij dat moment hoorde.”
4. “Onderzoek wat huilen je oplevert. De meeste mensen zullen direct denken: niks, of: ellende! Maar graaf eens dieper. Leverde het je vroeger wat op? Kreeg je daardoor aandacht van je ouders? Denk eens door, probeer je ‘huilgedrag’ te analyseren en vraag je af of deze gewoonte misschien nog steeds aanwezig is vanwege wat het je vroeger opleverde. Als je weet waar je gedrag vandaan komt, ben je ook beter in staat het los te laten.”
5. “Leid jezelf af. Voel je tranen opkomen? Ga dan direct iets héél anders doen. Iets actiefs, los een puzzel op, of wat dan ook wat je op dat moment direct kunt doen.”
6. “Visualiseer de perfecte uitkomst. Stel je voor: je moet spreken in het openbaar en vreest dat je zult gaan huilen. Stel jezelf dan voor dat het juist heel goed gaat. Doe dat vooral voor het slapengaan en net als je wakker wordt. Dat zijn dé momenten dat het beter binnenkomt. Zo help je jezelf te herprogrammeren, wat uiteindelijk je angst vermindert en je zelfvertrouwen versterkt.”

Dit verhaal komt uit Flair 15-2023. Meer van dit soort verhalen lees je wekelijks in Flair.