Lisanne: ‘Onze angst maakt ons ronduit gemeen’

Niet giftig maar wel groot – wat vrijwel direct werd bevestigd door mijn Brabo, die (ingegeven door zijn spinnenfobie) hard “Waajooooooooow gek!” riep.

Kareltje de spin

Ik zei zacht: “Hoi Kareltje”, waar de andere Nederlanders in de excursie- groep lacherig op reageerden, want wie noemt zo’n megaspin nou Kareltje? Nou, mijn vader bijvoorbeeld. Alle spinnen werden zo genoemd thuis, ik denk om mijn broertje en mij van insectenangst af te helpen.

Als ik nu een Kareltje voor iemand moet weghalen, op slaapkamers of zolders, ben ik alleen nog maar bang dat ik een van Kareltjes kostbare pootjes kapotmaak. En ik voel me altijd een beetje schuldig bij het verwoesten van zijn web. Een zelf-gebouwd huis en dan kom jij eraan, de almachtige mens: huis weg.

Angst voor insecten

Onze angst voor insecten is evolutionair bepaald. Onze voorouders leerden dat spinnen gevaarlijk konden zijn. Ze ontwikkelden een spinnenangst, hadden daardoor een groter ‘reproductief succes’ (want ze gingen minder snel de pijp uit door spinnenbeten omdat ze ze meden) en daardoor hebben hun nakomelingen ook spinangst. Die zit dus in ons DNA – en dat erfelijkheidseffect zou duizenden jaren zijn gebleven.

Nog een oorzaak: onderzoekers aan de Universiteit van Wyoming stellen dat het ook te maken heeft met diepgewortelde reflexen van de mens: angst en walging. Angst waarschuwt ons voor gevaar, walging voor besmettelijke ziektes. Een spin roept beide op, zo blijkt uit onderzoek.

Onze angst maakt ons ronduit gemeen. Vliegen moeten geëlektrocuteerd, pissebedden vertrapt, sprinkhanen platgewalst, wespen gevangen in een plastic fuik met limonade en dan zijn er altijd van die mensen – ik ken ze – die gefascineerd met het hoofd op tafel toekijken hoe zo’n bevleugeld diertje een tergend trage dood sterft.

Geen respect

We groeien op met weinig respect voor insecten. Zo had ik een klasgenoot die in de pauzes mieren in de fik stak. Het was ook een tijd lang hip om vliegen te ontvleugelen en ze daarna in potjes te bewaren. Geen docent die ons op dit wrede gedrag aansprak en de vliegen gingen sneller dood dan onze Tamagotchi’s.

Ik was laatst in een dierenwinkel waar sprinkhanen en krekels te koop waren, levend reptielenvoer. Ze zaten met z’n dertigen, veertigen in een plastic doosje, poten zaten vast in andere poten. Ik wilde niet weten hoelang ze er al stonden.

Fascinerende insecten

Ik ga niet beginnen met verhalen over hoe onmisbaar insecten zijn in ons ecosysteem, dat weet iedere levende ziel inmiddels wel, en ik ga geen Partij voor de Dieren-verhaal afsteken, daar maak ik weinig levende zielen gelukkig mee, maar ik zou zo graag willen dat we ze iets beter leren kennen.

Oorwurmen zijn fantastische moeders, mieren leggen hun eigen snelwegen, begraafplaatsen en vuilnisbelten aan. Kakkerlakken zijn niet vies, want ze eten het liefst fruit, en bijen zijn fantastische familieleden: bij gevaar offeren ze zichzelf op voor hun volk.

Maar wij zien dat niet. We weten dat niet. We zijn het verleerd om te kijken. Naar de doorzichtige, gaasachtige vleugeltjes van een vlieg. Naar de regenboogkleuren op het schild van een kever. Naar de vliegensvlugge vleugels van een libelle. Naar het groene pantserlijf en de sterke poten van een sprinkhaan. Naar hoe een spin een web maakt. Kijk ernaar. En geef ze een naam. Kareltje, bijvoorbeeld. Het helpt.

Over Lisanne

Journalist Lisanne van Sadelhoff (32) woont met haar hond Leo in Utrecht. Elke week schrijft zij in Flair over wat haar bezighoudt.

Deze column van Lisanne komt uit Flair 43-2022. Meer van dit soort verhalen lees je wekelijks in Flair. Wil je een editie (na)bestellen? Dat kan hier.